Το ξεχασμένο μυθιστόρημα του 1934 που προειδοποίησε για τον εφιάλτη του ναζισμού

Ογδόντα και πλέον χρόνια μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, το ενδιαφέρον για τη λογοτεχνία της εποχής παραμένει αμείωτο. Κι όμως, εν μέσω μυθιστορημάτων βασισμένων σε ιστορικά τεκμήρια, ένα ξεχασμένο έργο του 1934 έρχεται ξανά στο φως, φέρνοντας μαζί του μια συγκλονιστική, σχεδόν προφητική, ματιά στις απαρχές της ναζιστικής θηριωδίας.

Το «Crooked Cross» της Sylvia “Sally” Carson, μιας νεαρής Αγγλίδας συγγραφέα, επανεκδίδεται φέτος από τον εκδοτικό οίκο Persephone Books και αποκαλύπτει μέσα από το πρίσμα μιας οικογένειας στη Βαυαρία τη σταδιακή κατάρρευση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας μπροστά στην άνοδο του φασισμού.

Γραμμένο λίγο μετά τα γεγονότα που περιγράφει – από τα Χριστούγεννα του 1932 έως το θερινό ηλιοστάσιο του 1933 – το «Crooked Cross» αποτελεί σπάνια μαρτυρία της μετάβασης από την ελπίδα στη φρίκη. Η οικογένεια Kluger, ήρωες του μυθιστορήματος, παρακολουθούν ανήμποροι τις ζωές τους να διαλύονται καθώς η ναζιστική ιδεολογία εισβάλλει στο πιο ιερό πεδίο: το σπίτι, τις προσωπικές σχέσεις, την ίδια την ταυτότητα.

Η Carson, βασισμένη στις προσωπικές της εμπειρίες από ταξίδια στη Γερμανία πριν από τον πόλεμο, αποτυπώνει με δραματική ακρίβεια το πώς ο γείτονας, ο αδελφός, ο αρραβωνιαστικός μπορούν ξαφνικά να μετατραπούν σε όργανα ενός μίσους που άλλοτε φαινόταν αδιανόητο. Η σταδιακή μετάλλαξη του Helmy Kluger, ενός ήπιου και συνετού νεαρού, σε πιστό γρανάζι του ναζιστικού μηχανισμού αποτελεί έναν από τους πιο ανατριχιαστικούς άξονες του έργου.

Η Carson δεν ενδιαφέρεται μόνο για την πολιτική. Εξετάζει την ανθρώπινη ψυχολογία. Την αγωνία της Lexa που προσπαθεί να διατηρήσει την αγάπη της για τον εβραϊκής καταγωγής αρραβωνιαστικό της, Moritz, ενώ όλα γύρω της καταρρέουν. Την υποκρισία της κοινωνίας που μετατρέπει έναν απλό χορό σε σκηνή δημόσιου εξευτελισμού. Την άρνηση που τόσο συχνά προηγείται της καταστροφής.

Αν και το μυθιστόρημα γνώρισε αρχικά επιτυχία και μεταφέρθηκε στο θεατρικό σανίδι το 1935, η πρόωρη απώλεια της συγγραφέα το 1941 και η μεταπολεμική στροφή αλλού οδήγησαν το έργο στη λήθη. Η σημερινή επανέκδοσή του έρχεται σε μια εποχή κατά την οποία οι συζητήσεις γύρω από την άνοδο της ακροδεξιάς, τη ριζοσπαστικοποίηση της νεολαίας και την πολιτική μισαλλοδοξία επανέρχονται με νέα ένταση.

Όπως έγραψε χαρακτηριστικά μια εφημερίδα της εποχής: «Το Crooked Cross είναι πιο αληθινό από τα τηλεγραφήματα, πιο δίκαιο από την προπαγάνδα και πιο ενδιαφέρον από οποιοδήποτε από τα δύο».

Το πραγματικό ερώτημα όμως που θέτει το έργο της Carson είναι βαθιά προσωπικό:
Τι κάνεις όταν οι άνθρωποι που αγαπάς αρχίζουν να πιστεύουν σε ιδέες που μισείς;