Τέχνη και ΑΙ: Το καλλιτεχνικό κίνημα που πρόλαβε τον αλγόριθμο

Η χρήση της τεχνολογίας στην τέχνη δεν είναι κάτι νέο – η χρήση της τεχνολογίας ΑΙ σε αυτήν όμως είναι. Πληθώρα καλλιτεχνών φαίνεται να ανησυχεί, μάλιστα, για το μέλλον της τέχνης και των ίδιων με κινήματα ενάντια στη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης να «ξεφυτρώνουν» ανά τον κόσμο. Υπάρχει όριο στη χρήση της ή είναι καθ’ ολοκληρία αποφευκτέα;

«Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το μέγεθος αυτού του φαινομένου είναι ανησυχητικό, αλλά το να κατηγορούμε την τεχνολογία είναι ένας αντιπερισπασμός»

«Το βασικό είναι τι θέλει να κάνει ο καλλιτέχνης και, στη συνέχεια, να βρει την τεχνολογία που θα το κάνει εφικτό. Για παράδειγμα, ο Ρόμπερτ Γουίτμαν δεν θα μπορούσε να ενδιαφερθεί λιγότερο για το ποια τεχνολογία χρησιμοποιούσε, αλλά κατά κάποιο τρόπο κατάλαβε ότι μέσω αυτής μπορούσε να επιτύχει αυτό που ήθελε και ότι μπορούσε να συνεργαστεί με έναν μηχανικό για να το κάνει πραγματικότητα», δήλωσε η Τζούλια Μάρτιν σε συνέδριο του 2013.

10 καλλιτέχνες και 30 μηχανικοί δημιουργούν

Η Μάρτιν μιλούσε για ένα από τα κλειδιά του επαναστατικού κινήματος που στα μέσα της δεκαετίας του 1960 είδε καλλιτέχνες και μηχανικούς να συνεργάζονται στα εργαστήρια Bell Telephone Laboratories με τον απλό, αλλά τρομερά τολμηρό, στόχο να δουν τι θα μπορούσαν να δημιουργήσουν. Ονομάστηκε «Πειράματα στην Τέχνη και την Τεχνολογία». Τα πιο γνωστά ίσως αποτελέσματά του ήταν τα έργα που παρουσιάστηκαν τον Οκτώβριο του 1967 από 10 καλλιτέχνες (μεταξύ των οποίων ο Ρόμπερτ Ράουσενμπεργκ, ο Τζον Κέιτζ και η Λουσίντα Τσάιλντς) μετά από μήνες συνεργασίας με περίπου 30 μηχανικούς. Κατά τη διάρκεια εννέα παρουσιάσεων, περισσότεροι από 10.000 άνθρωποι ήρθαν στο προσωρινό θέατρο που είχε στηθεί στο 69th Regiment Armory της Νέας Υόρκης για να δουν performance art φτιαγμένη με συσκευές, χορευτές να γλιστρούν πάνω σε ρομπότ, ακόμα και τον ίδιο τον ήχο, να πάλλεται γύρω τους.

Η Μάρτιν ήταν εκεί, δούλευε μαζί με τον Γουίτμαν και ήταν μια άλλη από τις μεγάλες κινητήριες δυνάμεις πίσω από όλα αυτά, από την πλευρά της μηχανικής: Ο Μπίλλυ Κλούβερ, ένας Σουηδικής καταγωγής φυσικός που είχε ήδη δείξει υποσχέσεις όταν παρουσίασε την τελική του διατριβή το 1952 με τη μορφή ταινίας κινουμένων σχεδίων. Όπως η Μάρτιν θα εξηγούσε πολλά χρόνια αργότερα, για τον Κλούβερ, το θέμα δεν ήταν να γίνει ο καλλιτέχνης λίγο μηχανικός ή ο μηχανικός λίγο καλλιτέχνης, αλλά το κλειδί βρισκόταν στην ίδια τη συνεργασία.

Electric Dreams, Art and Technology Before the Internet

Αυτό που μοιάζει με καλή ιδέα, σε αυτή την εποχή της κολοσσιαίας τεχνολογικής αναστάτωσης που γεννά φόβο σε ολόκληρο τον κόσμο της τέχνης, είναι να ρίξουμε μια ματιά στο έργο των πρωτοπόρων που καβάλησαν τα κύματα της επιστήμης, της τεχνολογίας και της καινοτομίας για να δημιουργήσουν.

«Αυτή ακριβώς τη στιγμή της ιστορίας (και της ιστορίας της τέχνης), φαίνεται θεμελιώδες να ρίξουμε μια μακρά αναδρομική ματιά στο πώς εξελίχθηκε η σχέση μεταξύ της ανθρωπότητας, της δημιουργικότητας και της αυτοματοποίησης», λέει η Βαλεντίνα Ραβάλια, επιμελήτρια της έκθεσης Electric Dreams, Art and Technology Before the Internet στην Tate Modern του Λονδίνου, στo El Pais. Η έκθεση συγκεντρώνει επαναστατικά έργα από όλο τον κόσμο, από τα ψυχεδελικά πειράματα της δεκαετίας του 1950 και του 1960, τις μηχανές, το νέον και τα τρανζίστορ, εκτός από τις πρώιμες προσεγγίσεις προς τον ψηφιακό κόσμο, με έργα που κατασκευάστηκαν από μηχανές και πληροφοριακά συστήματα στις δεκαετίες του 1970 και του 1980.

Η ίδια αναφέρει τη συναρπαστική συζήτηση που έχει προκύψει σχετικά με τον αντίκτυπο της ΑΙ στην έννοια της δημιουργίας: «Κατ’ αρχάς, όποιος θέλει να έχει τεκμηριωμένη άποψη για αυτά τα ζητήματα πρέπει να καταλάβει ότι η εφαρμογή αλγοριθμικών κανόνων στην τέχνη μόλις και μετά βίας ξεκίνησε με την ψηφιακή τέχνη, ότι οι καλλιτέχνες αυτοματοποιούν και αναθέτουν τη δημιουργία των έργων τους από τότε που ο πρώτος ανθρωποειδής έμαθε να κάνει ένα αποτύπωμα χεριού χρησιμοποιώντας ένα στένσιλ».

Το Κίνημα των Νέων Τάσεων

Η Ραβάλια, επιμελήτρια εκθέσεων και διεθνούς τέχνης του μουσείου, αναφέρει μερικά ονόματα – ορισμένα από τα οποία πιστεύει ότι έχουν αδίκως ξεχαστεί ή υποτιμηθεί – τα οποία αξίζει να γνωρίζει κανείς για τη διαμόρφωση μιας τεκμηριωμένης γνώμης σχετικά με τα ζητήματα που ταλανίζουν τον σημερινό κόσμο. Αναφέρει το κίνημα των Νέων Τάσεων, μια εκλεκτική ομάδα με έδρα το Ζάγκρεμπ, η οποία προσπάθησε να δημιουργήσει «νέα αλλά προσιτά και δημοκρατικά οπτικά αποτελέσματα» εφαρμόζοντας επιστημονικές μεθοδολογίες στην τέχνη, τους Ιταλούς καλλιτέχνες που συμμετείχαν στο κίνημα Arte Programmata, τη γαλλική Groupe de Recherche d’Art Visuel (Τζούλιο Λε Παρκ και Φρανσουά Μορελέ, μεταξύ άλλων)- και τους καλλιτέχνες που άνοιξαν το δρόμο για την τέχνη με τη βοήθεια υπολογιστή, όπως ο Ιάπωνας Χιρόσι Καβάνο, ο Κροάτης Βλάντιμιρ Μπόνατσιτς και η ομάδα Arte y Cibernética στην Αργεντινή. Και φυσικά, οι πρωτοπόροι της ψηφιακής τέχνης: Ουέν-Γινγκ Τσάι, Φουτζίκο Νακάγια, Αναλίβια Κορντέιρο, Σόνια Λάντι Σέρινταν, Ρεμπέκα Άλεν, Εντουάρντο Κάκ, Σαμία Χαλάμπι, Σουζάν Τρέιστερ και τόσοι άλλοι.

Οι κίνδυνοι της σύγχρονης εποχής

«Αν κοιτάξουμε πίσω, δεν μπορούμε παρά να παρατηρήσουμε ότι οι ανησυχίες που έχουμε σήμερα για τον αντίκτυπο της αυτοματοποίησης στη δημιουργικότητα και την εργασία γενικότερα απηχούν εκείνες του παρελθόντος», δήλωσε η Ραβάλια.

Οι κίνδυνοι στις μέρες μας είναι πασιφανείς, με ανθρώπους να χάνουν στον αγώνα της επιβίωσης απέναντι στην τεχνολογία ΑΙ, αλλά σύμφωνα με την επιμελήτρια, αυτό οφείλεται, κατά την άποψή της, σε εταιρείες και άτομα που δεν σέβονται «τη δημιουργικότητα και την εργασία γενικά».

«Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το μέγεθος αυτού του φαινομένου είναι ανησυχητικό, αλλά το να κατηγορούμε την τεχνολογία είναι ένας αντιπερισπασμός». Συνεχίζει να έχει σοβαρές αμφιβολίες για πολλά από τα σημερινά καυτά ζητήματα -συμπεριλαμβανομένων εκείνων των πνευματικών δικαιωμάτων και της πνευματικής ιδιοκτησίας- αλλά πιστεύει ότι είναι μόνο θέμα χρόνου «πριν μπορέσουμε να κατανοήσουμε πραγματικά τι φέρνει αυτή η αλλαγή παραδείγματος, τι κάνει ήδη στην τέχνη ως τρόπο δράσης και γνώσης».

*Πηγή: Εl Pais English, Κεντρική Φωτογραφία: Suzanne Treister, Fictional Videogame Stills/ Are You Dreaming? 1991-2, Πηγή: Tate Modern 

ΠΗΓΗ

Ακολουθήστε το simpleradio.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις