Πώς το Jurassic Park έκανε τους δεινόσαυρους σταρ και άλλαξε την πορεία του σινεμά για πάντα

Στις 9 Ιουνίου του 1993, το σινεμά άλλαξε για πάντα όταν ο Στίβεν Σπίλμπεργκ παρουσίασε το «Jurassic Park», τη μεταφορά του ομώνυμου μυθιστορήματος του Μάικλ Κράιτον. Στην εμβληματική σκηνή, οι χαρακτήρες των Σαμ Νιλ και Λόρα Ντερν κοιτούν με δέος έναν βραχιόσαυρο που υψώνεται μπροστά τους – μια στιγμή που σηματοδότησε την αρχή μιας νέας εποχής για τα ειδικά εφέ, αλλά και για την κινηματογραφική εικόνα των δεινοσαύρων.

Η ταινία αποτέλεσε την αφετηρία για ένα πολυδιάστατο franchise που πλέον περιλαμβάνει κινούμενα σχέδια, κόμικς, βιντεοπαιχνίδια και επτά κινηματογραφικές ταινίες, με την πιο πρόσφατη, το Jurassic World: Rebirth, να αναμένεται τον Ιούλιο. Όμως όλα ξεκίνησαν με το βιβλίο του Κράιτον το 1990.

Σε συνέντευξή του στο βρετανικό BBC το 1993, ο Κράιτον ανέφερε ότι η έμπνευσή του ενισχύθηκε από την επίσκεψή του σε μουσείο στο Ηνωμένο Βασίλειο, όπου παρατήρησε παιδιά ηλικίας μόλις τριών ετών να φωνάζουν «Στεγόσαυρος!» ή «Τυραννόσαυρος!» μπροστά σε βίντεο με δεινόσαυρους. «Δεν θα πίστευες ότι μπορούν να προφέρουν τέτοιες λέξεις, κι όμως το κάνουν», σημείωσε.

Από την ανακάλυψη των πρώτων απολιθωμάτων μέχρι σήμερα, το ενδιαφέρον της ανθρωπότητας για τους δεινόσαυρους παραμένει αναλλοίωτο, αν και συνεχώς μεταβαλλόμενο. Σύμφωνα με τον Κράιτον, η γοητεία δεν προέρχεται μόνο από την επιστημονική επανεκτίμησή τους, αλλά και από την πολιτισμική τους σημασία. Τον 19ο αιώνα, για παράδειγμα, τα πρώτα εκθέματα στο Κρίσταλ Πάλας του Λονδίνου συνδέθηκαν ακόμη και με τη συζήτηση γύρω από τη θεωρία της εξέλιξης του Δαρβίνου.

Στον 20ό αιώνα, η εικόνα των δεινοσαύρων εξελίχθηκε: από αργοκίνητα τέρατα, μεταμορφώθηκαν σε γρήγορα, ευέλικτα, σχεδόν πουλίσια πλάσματα. Η φιλοσοφική ερώτηση όμως παρέμεινε: «Αφού εξαφανίστηκαν εκείνοι, μήπως είμαστε οι επόμενοι;», όπως έλεγε ο ίδιος ο Κράιτον.

Οι δεινόσαυροι είχαν ήδη αποκτήσει σημαντική θέση στο σινεμά πολύ πριν το Jurassic Park. Από το Gertie the Dinosaur του 1914, μέχρι τις stop-motion δημιουργίες του Γουίλις Ο’Μπράιαν στο The Lost World (1925) και το King Kong (1933), οι προϊστορικοί γίγαντες κυριαρχούσαν στη μεγάλη οθόνη. Αργότερα, ο Ρέι Χάριχάουζεν εμπνεύστηκε από αυτούς για το The Beast from 20,000 Fathoms (1953), αλλά και για το One Million Years B.C. (1966), με τη Ρακέλ Γουέλς να αντιμετωπίζει δεινόσαυρους φορώντας γούνινα ρούχα ανθρώπου των σπηλαίων. Παρά τις ιστορικές ανακρίβειες, το κοινό λάτρευε αυτές τις ιστορίες – και οι δημιουργοί δεν δίσταζαν να πάρουν τις «κινηματογραφικές τους άδειες», όπως έλεγε ο ίδιος ο Χάριχάουζεν.

Το Jurassic Park, όμως, άλλαξε το παιχνίδι. Με πρωτοποριακά εφέ που συνδύαζαν ψηφιακές δημιουργίες με μηχανικά ομοιώματα, ο Σπίλμπεργκ κατάφερε να δώσει ζωή στους δεινόσαυρους όπως ποτέ άλλοτε. Στην ταινία, ο εκκεντρικός επιχειρηματίας Τζον Χάμοντ (Ρίτσαρντ Ατένμπορο) δημιουργεί ένα θεματικό πάρκο γεμάτο αναστημένους δεινόσαυρους, με σκοπό το κέρδος. Όταν τα πλάσματα δραπετεύουν, οι επιστήμονες που βρίσκονται στο νησί ανακαλύπτουν με τον πιο σκληρό τρόπο ότι η φύση δεν υπακούει στα επιχειρηματικά σχέδια.

Η επιτυχία ήταν τεράστια: η ταινία έσπασε ρεκόρ, με έσοδα 914 εκατομμυρίων δολαρίων παγκοσμίως, και έγινε η πιο εμπορική παραγωγή όλων των εποχών ως τότε. Το περιοδικό Variety είχε γράψει ότι η ταινία «προσφέρει αυτό που υπόσχεται: ενθουσιασμό, σασπένς και δεινόσαυρους εντυπωσιακά ζωντανούς». Το 2018, προστέθηκε στο Εθνικό Μητρώο Ταινιών των ΗΠΑ για τη «πολιτισμική, ιστορική και αισθητική της σημασία».

Ακολούθησαν συνέχειες με μικρότερη καλλιτεχνική απήχηση, αλλά παρόμοια εισπρακτική επιτυχία. Ο Σπίλμπεργκ σκηνοθέτησε το The Lost World: Jurassic Park (1997), ενώ το Jurassic Park III (2001) πέρασε στον Τζο Τζόνστον. Το franchise ξαναζωντάνεψε το 2015 με το Jurassic World, το οποίο πυροδότησε νέα τριλογία, με την πρώτη ταινία να κατατάσσεται στην τρίτη θέση των πιο εμπορικών όλων των εποχών τότε.

Η ερώτηση του Κράιτον παραμένει επίκαιρη: εάν οι δεινόσαυροι, κυρίαρχοι της Γης για εκατομμύρια χρόνια, αφανίστηκαν τόσο ξαφνικά, τι σημαίνει αυτό για εμάς; Και, όπως φαίνεται, το σινεμά είναι αποφασισμένο να συνεχίσει να μας θυμίζει ότι η φύση πάντα έχει τον τελευταίο λόγο.