Πάντα νικούσε το κακό: Σαν σήμερα η Μάγια Αγγέλου έγινε αστρόσκονη

Η Μάγια Αγγέλου, γεννημένη ως Μαργκερίτ Άνι Τζόνσον στις 4 Απριλίου του 1928 στο Σεντ Λούις των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, υπήρξε μια από τις πιο σημαντικές και επιδραστικές προσωπικότητες του 20ού αιώνα.

Η πολυδιάστατη Αγγέλου ήταν ποιήτρια, τραγουδίστρια, πεζογράφος, ακτιβίστρια για τα δικαιώματα των μαύρων πολιτών, διακεκριμένη καθηγήτρια πανεπιστημίου και επίμονη πρωτοπόρος.

Κατά τη διάρκεια της 50ετούς καριέρας της, η Αγγέλου άφησε πίσω της ένα τεράστιο και πολυσχιδές έργο, το οποίο περιλαμβάνει επτά αυτοβιογραφίες, τρεις μελέτες, πληθώρα ποιητικών συλλογών, καθώς και μια εντυπωσιακή λίστα από θεατρικές παραστάσεις, ταινίες και τηλεοπτικά προγράμματα.

Το έργο που καθόρισε την πορεία της και την έκανε παγκοσμίως γνωστή ήταν η συγκλονιστική αυτοβιογραφία της, Ξέρω Γιατί Τα πουλιά Κελαηδούν Στο Κλουβί, που κυκλοφόρησε το 1969. Μέσα από τις σελίδες αυτού του εμβληματικού βιβλίου, η Μάγια Αγγέλου αφηγείται με έναν τρόπο που είναι ταυτόχρονα σπαρακτικός και ελπιδοφόρος, τα τραυματικά της παιδικά χρόνια.

Η αφήγηση αυτή αποκάλυψε την απίστευτη αντοχή και την ικανότητά της να αναγεννάται από τις στάχτες, μετατρέποντας τον πόνο σε δύναμη και έμπνευση.

«Η ζωή είναι πόρνη. Πρέπει να βγεις έξω και να τους αλλάξεις τα φώτα»

Ο βιασμός και όρκος σιωπής

Η ζωή της Μάγια Αγγέλου σημαδεύτηκε ανεξίτηλα από ένα συγκλονιστικό γεγονός στην παιδική της ηλικία, το οποίο άφησε βαθιές πληγές στην ψυχή της.

Σε ηλικία μόλις επτά ετών, έπεσε θύμα βιασμού από τον σύντροφο της μητέρας της στο Σεντ Λούις, την πόλη όπου είχε γεννηθεί. Η αποκάλυψη του βιασμού οδήγησε, λίγο αργότερα, στον θάνατο του δράστη, ένα γεγονός που η μικρή Μάγια, μέσα στην παιδική της αθωότητα και σύγχυση, συνέδεσε άμεσα με τη δική της μαρτυρία. Η ενοχή που ένιωσε, αν και αβάσιμη, την οδήγησε σε μια ακραία αντίδραση.

«Νόμιζα ότι η φωνή μου τον σκότωσε. Σκότωσα αυτόν τον άντρα, γιατί είπα το όνομά του. Και τότε σκέφτηκα ότι δεν θα μιλούσα ποτέ ξανά, γιατί η φωνή μου θα σκότωνε και κάποιον άλλο», εξομολογήθηκε αργότερα η ίδια, περιγράφοντας την πενταετή περίοδο σιωπής που ακολούθησε το τραύμα.

Για πέντε ολόκληρα χρόνια, η Μάγια αρνήθηκε να μιλήσει σε οποιονδήποτε, εκτός από τον μεγαλύτερό της αδερφό, Τζέιμς. Αυτή η παρατεταμένη σιωπή, αν και αποτέλεσμα ενός βαθύ τραύματος, αποδείχθηκε μια περίοδος βαθιάς ενδοσκόπησης και ωρίμανσης.

Κατά τη διάρκεια αυτών των χρόνων, η Μάγια απορροφούσε τον κόσμο γύρω της, καλλιεργώντας τη μοναδική της ικανότητα να παρατηρεί, να αφομοιώνει πληροφορίες και να αναπτύσσει μια εσωτερική δύναμη που θα χαρακτήριζε όλη της τη ζωή και το έργο της.

Το ελληνικό επίθετο και η γέννηση της «Μάγια Αγγέλου»

Το όνομα Μάγια, με το οποίο έγινε παγκοσμίως γνωστή, δεν ήταν το βαφτιστικό της. Προήλθε από το χαϊδευτικό που της είχε δώσει ο αγαπημένος της αδερφός, Τζέιμς. Το επίθετο Αγγέλου προέκυψε από τον πρώτο της σύζυγο, τον Αναστάσιο Αγγελόπουλο, έναν Ελληνοαμερικανό ηλεκτρολόγο, ο οποίος ήταν ευρύτερα γνωστός ως Τος Άντζελος.

«Νόμιζα ότι η φωνή μου τον σκότωσε. Σκότωσα αυτόν τον άντρα, γιατί είπα το όνομά του. Και τότε σκέφτηκα ότι δεν θα μιλούσα ποτέ ξανά, γιατί η φωνή μου θα σκότωνε και κάποιον άλλο»

Η κεραυνοβόλα τους σχέση οδήγησε σε γάμο το 1951. Αν και ο γάμος τους διήρκεσε λίγο – χώρισαν το 1954, εν μέρει λόγω της μη αποδοχής του Τος και της καταγωγής του από τους γονείς της Μάγια – η Μαργκερίτ Άνι Τζόνσον αποφάσισε να κρατήσει το επίθετο Αγγέλου.

Συνδυάζοντάς το με το χαϊδευτικό Μάγια, γεννήθηκε το όνομα όνομα που την καρθιέρωσε. Η Μάγια Αγγέλου θα γινόταν συνώνυμο με τη δύναμη, την ανθεκτικότητα και την ποιητική χάρη ενώ το «ελληνικό» επίθετο συνέβαλε αναμφίβολα στο να συγκαταλέγεται η ποιήτρια μεταξύ των πιο αναγνωρίσιμων προσωπικοτήτων στην Αμερική, προσδίδοντας μια απρόσμενη και ενδιαφέρουσα διάσταση στη σπουδαία ταυτότητά της.

Ιερόδουλη, οδηγός τραμ, πρωτοπόρος

Η ζωή της Μάγια Αγγέλου ήταν μια διαρκής προσπάθεια υπέρβασης των περιορισμών και των διακρίσεων που επέβαλλε η κοινωνία.

Σε νεαρή ηλικία, προσπαθώντας να αντιμετωπίσει τις δυσκολίες της ζωής και να χαράξει το δικό της μέλλον, μετακόμισε στο Σαν Φρανσίσκο με τη μητέρα της. Εκεί, κυνήγησε ένα απροσδόκητο για την εποχή όνειρο: να γίνει οδηγός τραμ.

Η Αγγέλου όχι μόνο το κατάφερε, αλλά έγραψε ιστορία ως η πρώτη Αφροαμερικανή στην πόλη που ανέλαβε αυτό το πόστο.

«Στρέφουμε το κεφάλι μας με πικρή ντροπή στη μνήμη του Νταχάου και των άλλων φούρνων αερίου, όπου εκατομμύρια από εμάς δολοφονήθηκαν από εκατομμύρια από εμάς. Μόλις μας υπενθυμίζουν τις πράξεις μας, τις περισσότερες φορές ξοδεύουμε απίστευτη ενέργεια προσπαθώντας να ξεχάσουμε αυτό που μόλις μας υπενθύμισαν»

«Είδα γυναίκες στο τραμ με τις μικρές ζώνες τους. Φορούσαν καπέλα με γείσο και σακάκια. Μου άρεσαν πολύ οι στολές τους. Είπα ότι είναι η δουλειά που θέλω», είχε δηλώσει αργότερα στην Όπρα Γουίνφρεϊ, αναδεικνύοντας την αποφασιστικότητά της από νεαρή ηλικία να σπάει τα κοινωνικά στερεότυπα.

Πριν την κερδίσει ολοκληρωτικά η ποίηση, η Αγγέλου δοκίμασε πολλά και διαφορετικά επαγγέλματα, αντιμετωπίζοντας συχνά δυσκολίες και διακρίσεις λόγω της καταγωγής της.

Σε ηλικία 16 ετών έμεινε έγκυος, γεγονός που την ανάγκασε να εργαστεί σε ποικίλες δουλειές, όπως μαγείρισσα, ιερόδουλη, χορεύτρια σε νυχτερινά μαγαζιά, τραγουδίστρια, και πολλά άλλα. Παρά τις αντιξοότητες, η μοίρα την οδήγησε να συναντηθεί με τον συγγραφέα Τζον Όλιβερ Κίλενς ο 1959, ο οποίος την παρακίνησε να ακολουθήσει μια καριέρα στη συγγραφή, αναγνωρίζοντας το αδιαμφισβήτητο ταλέντο της.

Αν και δεν βραβεύτηκε ποτέ επισήμως για την ποίησή της από τις Ηνωμένες Πολιτείες, η Μάγια Αγγέλου κατέκτησε μια μόνιμη και ξεχωριστή θέση στην καρδιά του κοινού, και η αναγνώρισή της ήρθε με πολλούς και σημαντικούς τρόπους.

Το 1982, έγινε η πρώτη καθηγήτρια στο Τμήμα Αμερικανικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Γουέικ Φόρεστ της Βόρειας Καρολίνας, ένα επίτευγμα που άνοιξε νέους δρόμους για τους Αφροαμερικανούς ακαδημαϊκούς.

Ενεργό και και αφοσιωμένο μέλος του Κινήματος των Πολιτικών Δικαιωμάτων, εργαζόμενη στενά με εμβληματικές προσωπικότητες όπως ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ Τζούνιορ και ο Μάλκολμ Χ, συμβάλλοντας ενεργά στον αγώνα για την ισότητα και τη δικαιοσύνη, η Αγγέλου έγινε μόλις η δεύτερη ποιήτρια στην ιστορία των Ηνωμένων Πολιτειών που απήγγειλε έργο της σε ορκωμοσία Προέδρου.

Μετά τον Ρόμπερτ Φροστ -ο οποίος είχε απαγγείλει στην ορκωμοσία του Προέδρου Τζον Φ. Κένεντι το 1961-, η Αγγέλου απήγγειλε το πλέον θρυλικό On the Pulse of Morning  στην ορκωμοσία του Προέδρου Μπιλ Κλίντον το 1993, ένα ποίημα που είχε γράψει ειδικά για την περίσταση, γεμάτο ελπίδα και όραμα για το μέλλον.

Ήταν αυτή η απαγγελία που της χάρισε το βραβείο Γκράμι του 1994 για το Καλύτερο Άλμπουμ Προφορικού Λόγου (Best Spoken Word Album) -συνολικά, βραβεύτηκε με τρία βραβεία Γκράμι κατά τη διάρκεια της ζωής της.

Πέρα από τα Γκράμι, της υποψηφιότητας για βραβείο Τόνι και της υποψηφιότητας για Πούλιτζερ, η Αγγέλου διακρίθηκε και ως σκηνοθέτης.

Αρχικά, η καριέρα της περιλάμβανε υποκριτική και τραγούδι, όπως στην ταινία Calypso Heat Wave (1957). Στη συνέχεια, στράφηκε στη συγγραφή σεναρίου για το Georgia (1972) και, εν τέλει, σκηνοθέτησε την ταινία Down’s the Delta (1998) με πρωταγωνιστές τον Άλφρε Γούνταρντ και τον Γουέσλεϊ Σνάιπς.

Η Αγγέλου μιλούσε έξι γλώσσες, υπήρξε η πρώτη μαύρη γυναίκα που απεικονίστηκε σε αμερικανικό νόμισμα (το πορτρέτο της, με τα χέρια ψηλά, ένα πουλί να πετάει και έναν ανατέλλοντα ήλιο στο παρασκήνιο, κοσμεί το νόμισμα των 25 σεντς, φέρνοντας την αναφορά του ελληνικού της ονόματος σε εκατομμύρια χέρια και υπογραμμίζοντας την ιστορική της σημασία) και άφησε μια σπουδαία, διαχρονική κληρονομιά.

Ανόθευτη αγάπη για ζωή

Η Μάγια Αγγέλου αγαπούσε τη ζωή σε όλες της τις εκφάνσεις. Η αγάπη της για τη μαγειρική ήταν ένα ακόμη δείγμα της πληθωρικής και πολυτάλαντης προσωπικότητάς της. Στο βιβλίο της Welcome Table, εξερεύνησε συνταγές που είχαν προσωπικό νόημα για αυτήν, ενώ στο Great Food, All Day Long μοιράστηκε την αγάπη της για την υγιεινή διατροφή και την προετοιμασία θρεπτικών γευμάτων για τους άλλους.

«Εάν αυτό το βιβλίο βρεθεί στα χέρια τολμηρών ανθρώπων, αρκετά τολμηρών να μπουν στην κουζίνα και να χρησιμοποιήσουν δοχεία και τηγάνια, θα είμαι πολύ χαρούμενη», έγραψε στην εισαγωγή του τελευταίου της τίτλου, αποκαλύπτοντας την απλότητα και την χαρά που έβρισκε στην καθημερινότητα και την προσφορά.

Στενή φίλη με τον Τζέιμς Μπάλντουιν, η Αγγέλου είχε προγραμματίσει να βοηθήσει τον Μάλκολμ Χ στην οικοδόμηση του Οργανισμού Αφρο-Αμερικανικής Ενότητας, ενός νέου οργανισμού πολιτικών δικαιωμάτων, λίγο πριν τη δολοφονία του τελευταίου.

«H πίκρα είναι σαν τον καρκίνο. Τρώει το σώμα που την φιλοξενεί. Αλλά ο θυμός είναι σαν τη φωτιά. Τα εξαγνίζει όλα»

Η Αγγέλου υπήρξε συντονίστρια του Συνεδρίου Southern Christian Leadership (SCLC), που διοργανωνόταν από τον Δρ. Μάρτιν Λούθερ Κινγκ Τζούνιορ. Στις αρχές του 1968, ο Δρ. Κινγκ ζήτησε από την Αγγέλου να περιοδεύσει στη χώρα για να προωθήσει το SCLC, αλλά εκείνη το ανέβαλε για να προγραμματίσει το πάρτι γενεθλίων της. Ήταν στα 40ά της γενέθλια, στις 4 Απριλίου 1968, όταν ο Δρ. Κινγκ δολοφονήθηκε στο Μέμφις. Ο θάνατός του την οδήγησε σε βαθιά κατάθλιψη, ένα ακόμη τραύμα που κλήθηκε να διαχειριστεί, προσθέτοντας στις προσωπικές της δοκιμασίες.

Η σπουδαία Μάγια Αγγέλου έφυγε από τη ζωή στις 28 Μαΐου 2014, σκορπώντας παγκόσμια θλίψη στο κοινό που την είχε ξεχωρίσει για τις βαθιές της ευαισθησίες, τον ακούραστο αγώνα της υπέρ των δικαιωμάτων των πολιτών και, σαφώς, για το ανεπανάληπτο ποιητικό της έργο. Η κληρονομιά της ζει και συνεχίζει να εμπνέει γενιές, ως απόδειξη της δύναμης της ανθρώπινης ψυχής και της αστείρευτης ικανότητας για δημιουργία, ανθεκτικότητα και αντίσταση απέναντι στην αδικία.

«Είναι πολύ λεπτή η γραμμή ανάμεσα στο να αγαπάμε τη ζωή και να είμαστε άπληστοι για αυτήν»

Αντί επιλόγου

Ως επιμύθιο επιλέγω να επιστρέψω σε μια συνάντηση της.  Το 1982 η Αγγέλου και ο διακεκριμένος συνομιλητής Μπιλ Μόγιερς ταξίδεψαν μαζί στην ύπαιθρο του Τέξας για να συζητήσουν για τις πιο άσχημες πτυχές της ανθρώπινης φύσης σε ένα συνέδριο με τίτλο Facing Evil (Αντιμετωπίζοντας το κακό).

Ήταν μια θεματική που η Aγγέλου, ως επιζήσασα από βιασμό στην παιδική της ηλικία και ως γενναία αψηφίστρια του διαρκούς ρατσισμού, γνώριζε καλά. Η διαχρονική καλοσύνη του πνεύματός της είναι πάντα εδώ μέσα από τις λέξεις της:

«Το πουλί δεν κελαηδάει επειδή έχει μια απάντηση, κελαηδάει επειδή έχει ένα τραγούδι»

Κατά τη διάρκεια της σπασμωδικής μας ιστορίας, έχουμε οικοδομήσει πύργους του κακού -συχνά στο όνομα του καλού.

Μας πέφτουν τα μάτια στο άκουσμα της αιματηρής, βασανιστικής Ιεράς Εξέτασης. Οι ώμοι μας λυγίζουν στη σκέψη των Αφρικανών σκλάβων που κείτονταν με τη μορφή κουταλιού στις βρώμικες καταπακτές των δουλεμπορικών πλοίων και των επακόλουθων πλειστηριασμών πάνω στους οποίους χτίστηκαν μεγάλες περιουσίες στη χώρα μας.

Στρέφουμε το κεφάλι μας με πικρή ντροπή στη μνήμη του Νταχάου και των άλλων φούρνων αερίου, όπου εκατομμύρια από εμάς δολοφονήθηκαν από εκατομμύρια από εμάς. Μόλις μας υπενθυμίζουν τις πράξεις μας, τις περισσότερες φορές ξοδεύουμε απίστευτη ενέργεια προσπαθώντας να ξεχάσουμε αυτό που μόλις μας υπενθύμισαν.

–

Για να σας αποδείξω … πώς από το κακό μπορεί να προκύψει κάτι καλό, μέσα σε αυτά τα πέντε χρόνια διάβασα όλα τα βιβλία της βιβλιοθήκης του σχολείου των μαύρων.

Διάβασα όλα τα βιβλία που μπορούσα να πάρω από τη βιβλιοθήκη του σχολείου των λευκών. Αποστήθισα τον James Weldon Johnson, τον Paul Laurence Dunbar, τον Countee Cullen και τον Langston Hughes.

Αποστήθισα τον Σαίξπηρ, ολόκληρα έργα, πενήντα σονέτα. Αποστήθισα τον Έντγκαρ Άλεν Πόε, όλη την ποίηση – δεν την είχα ακούσει ποτέ, την αποστήθισα. Είχα τον Longfellow, είχα τον Guy de Maupassant, είχα τον Balzac, τον Rudyard Kipling.

–

Από αυτό το κακό, που ήταν ένα φρικτό είδος κακού, γιατί ο βιασμός πάνω στο κορμί ενός νεαρού ατόμου τις περισσότερες φορές οδηγεί στον κυνισμό, και δεν υπάρχει τίποτα τραγικότερο από έναν νέο που γίνεται κυνικός, γιατί αυτό σημαίνει ότι αυτό το παιδί έχει περάσει από το να μην ξέρει τίποτα στο να μην πιστεύει σε τίποτα.

Στην περίπτωσή μου σώθηκα μέσα σε αυτή τη σιγή… Και μπόρεσα να αντλήσω από την ανθρώπινη σκέψη, μέσα από τις απογοητεύσεις και τους θριάμβους των ανθρώπων, όσα χρειαζόμουν για να μπορέσω να κερδίσω τον θρίαμβο του εαυτού μου.

–

Έχουμε ανάγκη το κουράγιο να δημιουργούμε τους εαυτούς μας κάθε μέρα, να είμαστε αρκετά γενναίοι για να συνθέτουμε τους εαυτούς μας κάθε μέρα – ως Χριστιανοί, ως Εβραίοι, ως Μουσουλμάνοι, ως σκεπτόμενα, στοργικά, γελαστά, αγαπημένα ανθρώπινα όντα.

Νομίζω ότι το να μπορούμε με γενναιότητα να αντιπαρατεθούμε απέναντι στο κακό και να το μετατρέψουμε με τη δύναμη της θέλησης σε κάτι που μπορεί να βρει εφαρμογή στην πρόοδο της εξέλιξής μας, σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο, είναι κάτι το συναρπαστικό, κάτι το αξιοσέβαστο.

ΠΗΓΗ

Ακολουθήστε το simpleradio.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις