Ο «Ζυγός» της Ιστορίας: Ο Ντον ΝτεΛίλο ξαναγράφει τον μύθο του Λι Χάρβεϊ Όσβαλντ

Το μυθιστόρημα του Ντον ΝτεΛίλο που κυκλοφορεί στα ελληνικά σε θαυμάσια μετάφραση του Αλέξη Καλοφωλιά, η ζωή και η τραγική πορεία του Λι Χάρβεϊ Όσβαλντ μετατρέπεται σε ένα πολυσύνθετο σχόλιο για την Αμερική της μεταπολεμικής εποχής.

Κυκλοφόρησε πρώτη φορά το 1988, το βιβλίο «ξαναδιαβάζει» τη γνωστότερη πολιτική δολοφονία του 20ού αιώνα, αυτή του Τζον Φιτζέραλντ Κέννεντι, μέσα από ένα πλήθος αφηγηματικών νημάτων και πολιτικών υπαινιγμών.

Ο τίτλος «Ζυγός» παραπέμπει όχι μόνο στο ζώδιο του Ζυγού — στο οποίο ανήκε ο ίδιος ο Όσβαλντ — αλλά και στη διαχρονική έννοια της δικαιοσύνης, καθώς και στη λεπτή ισορροπία ανάμεσα στην αλήθεια και στη μυθοπλασία που ο ΝτεΛίλο διερευνά.

Η ζωή του Όσβαλντ, που έσβησε στα 24 του χρόνια όταν έπεσε νεκρός από τις σφαίρες του υπόπτου για διασυνδέσεις με το οργανωμένο έγκλημα Τζακ Ρούμπι, γίνεται στα χέρια του συγγραφέα ένα εκτενές πορτρέτο μιας Αμερικής παραδομένης σε συλλογικές νευρώσεις και πολιτικές ίντριγκες.

Στην καρδιά του βιβλίου βρίσκεται η διαβόητη στιγμή της δολοφονίας στο Ντάλας, σκηνή που στοιχειώνει τη συλλογική μνήμη χάρη και στην ερασιτεχνική καταγραφή του Αβραάμ Ζαπρούντερ με την κάμερα των 8 χιλιοστών: οι τελευταίες στιγμές του προεδρικού χαμόγελου, το πλήθος που ζητωκραυγάζει, και τα φονικά πυρά που ανατρέπουν την πορεία της αμερικανικής ιστορίας. Μέσα από τη θρυμματισμένη αφήγηση αυτής της ημέρας, ο ΝτεΛίλο ανιχνεύει το σημείο καμπής της σχέσης του κοινού με τα ΜΜΕ και τη γέννηση μιας εποχής όπου το τραύμα επαναλαμβάνεται αέναα μέσα από εικόνες.

Όμως, το βιβλίο δεν είναι ακριβώς ένα ιστορικό χρονικό ούτε μια ακόμη θεωρία συνωμοσίας· είναι ένα λογοτεχνικό πείραμα πάνω στο πώς η πραγματικότητα και ο μύθος πλέκονται σε έναν αδιαχώριστο ιστό. Ο ΝτεΛίλο, μέσα από μια εκπληκτική αφηγηματική δεξιοτεχνία, παρακολουθεί τόσο τη διαδρομή του Όσβαλντ όσο και την αέναη έρευνα ενός απόμαχου ερευνητή, του Νίκολας Μπραντς, ο οποίος επιχειρεί να κατανοήσει το σύμπαν των συνωμοτών. Αυτή η διπλή αφήγηση λειτουργεί ως ένας καθρέφτης της ίδιας της συγγραφικής διαδικασίας: της μάταιης, αλλά επιτακτικής προσπάθειας να συλληφθεί το αόριστο νόημα πίσω από το χάος των γεγονότων.

Ο συγγραφέας αντλεί από έναν τεράστιο όγκο ντοκουμέντων, αναφορών και δικαστικών αρχείων, μελετώντας ακόμη και τα πρακτικά της Επιτροπής Γουώρεν — ένα υλικό που συγκρίνει ευφυώς με το επικό εγχείρημα του Οδυσσέα του Τζέιμς Τζόις. Από εκεί και πέρα, στήνει έναν κόσμο πυκνό σε ψυχολογικά βάθη και πολιτικούς υπαινιγμούς: έναν κόσμο όπου τα όνειρα, οι εμμονές και οι προσωπικές προδοσίες κυριαρχούν πάνω σε κάθε έννοια ατομικής ευθύνης.

Στον κόσμο του «Ζυγού», οι συνωμότες είναι τόσο αληθινοί όσο και φανταστικοί: πρώην πράκτορες, υπερεθνικιστές και κατασκόποι, οι οποίοι στήνουν ένα σχέδιο που υποτίθεται ότι θα ενοχοποιήσει την Κούβα και θα αφυπνίσει την αμερικανική πολιτική βούληση απέναντι στην κομμουνιστική απειλή. Ο Όσβαλντ, ένα πιόνι σε ένα παιχνίδι πολύ μεγαλύτερο από τον ίδιο, προβάλλεται ως σύμβολο της μικρότητας και της συντριβής του ατόμου μπροστά σε κοσμοϊστορικά γεγονότα.

Ο Ντον ΝτεΛίλο, συγγραφέας με σταθερή εμμονή στις σχέσεις ανάμεσα στην τεχνολογία, τη βία και την πολιτική, μας χαρίζει με τον «Ζυγό» ένα έργο με σπάνιο βάθος και λογοτεχνική ισχύ. Ένα μυθιστόρημα που, μέσα από την ανατομία ενός γεγονότος, καταγράφει τη βαθύτερη αγωνία μιας εποχής.