Ο θάνατος του Πάπα Φραγκίσκου φέρνει στο προσκήνιο την ταινία «Conclave»: Πόσο ακριβής είναι τελικά;

Ο θάνατος του Πάπα Φραγκίσκου τη Δευτέρα, σε ηλικία 88 ετών, ενεργοποίησε την παραδοσιακή διαδικασία εκλογής του επόμενου ηγέτη της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας — ένα τελετουργικό που παραμένει σχεδόν απαράλλακτο επί αιώνες. Η μυστικοπαθής αυτή διαδικασία, γνωστή ως κονκλάβιο, αποτυπώθηκε στην ομώνυμη κινηματογραφική ταινία του 2024, «Conclave», η οποία απέσπασε οκτώ υποψηφιότητες για Όσκαρ και κέρδισε το βραβείο Καλύτερου Διασκευασμένου Σεναρίου.

Η ταινία, με πρωταγωνιστές τον Ρέιφ Φάινς, τον Στάνλεϊ Τούτσι, τον Τζον Λίθγκοου και την Ιζαμπέλα Ροσελίνι, βασίζεται στο ομώνυμο μπεστσέλερ του Ρόμπερτ Χάρις (2016), και προσφέρει μια εσωτερική ματιά στη μυστική διαδικασία κατά την οποία καρδινάλιοι από όλο τον κόσμο συγκεντρώνονται στην Καπέλα Σιστίνα για να εκλέξουν τον νέο Πάπα.

Παρότι το «Conclave» καταλήγει με μια ανατροπή που δεν έχει ποτέ συμβεί στους περισσότερους από 260 πραγματικούς παπικούς εκλογικούς κύκλους, υπάρχουν στοιχεία αλήθειας στην απεικόνιση των τελετουργικών και των παρασκηνίων της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας μετά τον θάνατο ενός Ποντίφικα.

Η ταινία έχει αναζωπυρώσει το ενδιαφέρον του κοινού μετά την απώλεια του Πάπα Φραγκίσκου, καθώς τα βλέμματα στρέφονται πλέον στο Βατικανό και την επερχόμενη εκλογή νέου Πάπα.

Πραγματικότητα και μυθοπλασία: Τι ισχύει τελικά;

Η σύγκληση του κονκλαβίου ξεκινά συνήθως 15 έως 20 ημέρες μετά τον θάνατο του Πάπα. Συμμετέχουν όλοι οι καρδινάλιοι κάτω των 80 ετών. Κατά την παραμονή τους στη Ρώμη, διαμένουν σε ιδιωτικά δωμάτια στον ξενώνα Domus Sanctae Marthae, στο Βατικανό, όπου δεν έχουν πρόσβαση σε εξωτερικά μέσα επικοινωνίας (τηλεοράσεις, τηλέφωνα, υπολογιστές, εφημερίδες).

Οι καρδινάλιοι ψηφίζουν έως και τέσσερις φορές την ημέρα, με απαραίτητη πλειοψηφία τα δύο τρίτα για την εκλογή Πάπα. Μετά από κάθε ψηφοφορία, τα ψηφοδέλτια καίγονται και από την καμινάδα της Καπέλα Σιστίνα βγαίνει καπνός: μαύρος (fumata nera) αν δεν υπάρχει αποτέλεσμα, λευκός (fumata bianca) όταν έχει εκλεγεί νέος Πάπας.

Αν περάσουν τρεις ημέρες χωρίς αποτέλεσμα, η διαδικασία μπορεί να διακοπεί προσωρινά για περισυλλογή πριν συνεχιστεί η ψηφοφορία. Όταν εκλεγεί νέος Πάπας, τον ρωτούν αν αποδέχεται το αξίωμα και του ζητούν να επιλέξει παπικό όνομα. Αν και υπάρχει η δυνατότητα να διατηρήσει το βαπτιστικό του όνομα, εδώ και 470 χρόνια κάθε Πάπας επιλέγει νέο, τιμώντας κάποιον προκάτοχο ή μεταφέροντας συμβολικά ένα μήνυμα.

Η περίοδος ολοκληρώνεται με την πρώτη δημόσια εμφάνιση του νέου Πάπα στο κεντρικό μπαλκόνι της Βασιλικής του Αγίου Πέτρου, όπου χαιρετά τους πιστούς και ευλογεί το πλήθος μετά την παραδοσιακή αναγγελία: Habemus Papam — «Έχουμε Πάπα».

Υπάρχουν γυναίκες στο κονκλάβιο;

Στην ταινία, η Ιζαμπέλα Ροσελίνι ενσαρκώνει τη μοναχή Αγνή, τη μόνη γυναίκα στο κατά τα άλλα ανδρικό κονκλάβιο. Στην πραγματικότητα, δεν συμμετέχουν γυναίκες. Σύμφωνα με το Καθολικό δόγμα, μόνο άνδρες μπορούν να γίνουν ιερείς, άρα και καρδινάλιοι, και μόνο άνδρες είναι επιλέξιμοι για την εκλογή Πάπα.

Υπήρξε συνεργασία του Βατικανού με τους δημιουργούς;

Ναι, σύμφωνα με τον σεναριογράφο Πίτερ Στρον, οι δημιουργοί έτυχαν θερμής υποδοχής από αξιωματούχους του Βατικανού. «Μας προσέφεραν ιδιωτική ξενάγηση και ήταν αρκετά φιλικοί και πρόθυμοι να βοηθήσουν», δήλωσε στην USA Today. «Ήταν μια μεγάλη ερευνητική διαδικασία. Είναι ένας θεατρικός, πλούσιος κόσμος, οπότε θέλαμε να αποδώσουμε σωστά τις λεπτομέρειες».

Γυρίστηκε η ταινία στο Βατικανό;

Όχι. Παρά την υποστήριξη από το Βατικανό, δεν επετράπησαν γυρίσματα εντός του. Έτσι, τα σκηνικά κατασκευάστηκαν σε στούντιο και γυρίσματα έγιναν σε τοποθεσίες γύρω από τη Ρώμη.

Ο Πάπας της ταινίας βασίζεται στον Πάπα Φραγκίσκο;

Ναι, αν και χαλαρά. Ο συγγραφέας Ρόμπερτ Χάρις δήλωσε στους New York Times πως είχε στο μυαλό του τον Πάπα Φραγκίσκο όταν ξεκίνησε να γράφει το βιβλίο, το 2013, έτος εκλογής του Φραγκίσκου. «Ήταν μια ενδιαφέρουσα προσωπικότητα για να εξετάσω τις εντάσεις και τους κινδύνους κάτω από την επιφάνεια. Με ενδιέφερε το πολιτικό υπόστρωμα», ανέφερε.

Υπήρξε συμβουλευτική από καρδινάλιους;

Ναι. Τόσο ο Χάρις όσο και ο Στρον συνομίλησαν με μέλη της Εκκλησίας. Ο Χάρις μίλησε με τον Καρδινάλιο Κόρμακ Μέρφι-Ο’Κόνορ, πρώην αρχιεπίσκοπο του Γουέστμινστερ, ο οποίος πέθανε το 2017. Μετά την κυκλοφορία του βιβλίου, ο καρδινάλιος του έστειλε επιστολή λέγοντας ότι η απεικόνιση του κονκλαβίου ήταν «ακριβής και εξαιρετικά τεκμηριωμένη».