Μυστηριώδεις δίσκοι από τον τάφο του Τουταγχαμών ρίχνουν φως σε μια τελετουργία χαμένη στα βάθη των αιώνων

Το 1922, η ανακάλυψη του σχεδόν άθικτου τάφου του Τουταγχαμών από τον Βρετανό αρχαιολόγο Χάουαρντ Κάρτερ παρέδωσε στους λάτρεις της αρχαίας Αιγύπτου έναν θησαυρό. Τους έδωσε μια καλύτερη κατανόηση των ιδιαιτεροτήτων μιας φαραωνικής ταφής της εποχής. Ωστόσο, το μέγεθος του ευρήματος ήταν τέτοιο που, αρχικά, ορισμένα στοιχεία πέρασαν σε μεγάλο βαθμό απαρατήρητα. Ένα από αυτά ήταν μια ομάδα αντικειμένων που ήταν τοποθετημένα σε ένα είδος χαλιού σε μια γωνία του ταφικού θαλάμου, μεταξύ των οποίων τέσσερα ξύλινα εμβλήματα και τέσσερις μυστηριώδεις ορθογώνιοι άψητοι πήλινοι δίσκοι.

Οι ανασκαφικές καταγραφές σχετικά με αυτούς τους πήλινους δίσκους είναι κάπως σύντομες. Καταγράφηκαν όλοι μαζί και δεν εμφανίζονται μεταξύ των περίπου 1.400 εικόνων που τράβηξε ο Βρετανός φωτογράφος Χάρι Μπάρτον, ο οποίος κατέγραψε την ανασκαφή του τάφου του Τουταγχαμών. Ο αρχαιολόγος που διηύθυνε την αποστολή αναφέρθηκε σ’ αυτές μόνο παρεμπιπτόντως στην έκθεσή του, στην οποία υπέθεσε ότι οι «τέσσερα μικρά πήλινα δοχεία» θα μπορούσαν να έχουν χρησιμεύσει ως βάσεις για τα «περίεργα εμβλήματα» που βρέθηκαν δίπλα τους- μια ερμηνεία που έχει επικρατήσει μέχρι σήμερα.

Δύο πρόσφατες μελέτες των αντικειμένων αυτών, ωστόσο, προσφέρουν εναλλακτικές εξηγήσεις για τον ρόλο που μπορεί να έπαιζαν οι δίσκοι αυτοί στις ταφικές τελετουργίες ή στα ταφικά σύνολα των φαραώ της εποχής. Η πρώτη μελέτη προτείνει ότι, εκτός από το να είναι σχεδιασμένοι για να φιλοξενούν απλώς εμβλήματα, οι δίσκοι μπορεί στην πραγματικότητα να ήταν κύπελλα σπονδών που αποτελούσαν μέρος μιας ταφικής τελετής που σχετιζόταν με τον Όσιρι. Ήταν ο θεός των νεκρών, της ανάστασης και της μεταθανάτιας ζωής (μεταξύ άλλων εννοιών) στην αρχαία Αίγυπτο.

«Ο ταφικός θάλαμος του Τουταγχαμών φαίνεται να έχει διαμορφωθεί για να αναπαραστήσει μια ταφική τελετή που αργότερα έγινε γνωστή ως «αφύπνιση του Όσιρι», κατά την οποία ο Ώρος  – ή ένας κληρονόμος που ενεργεί ως Ώρος – αφυπνίζει τον αποθανόντα Όσιρι ώστε να μπορέσει να κυβερνήσει στη μετά θάνατον ζωή»

Η αφύπνιση του Όσιρι

«(σ.σ. Ο ταφικός θάλαμος του Τουταγχαμών) φαίνεται να έχει διαμορφωθεί για να αναπαραστήσει μια ταφική τελετή που αργότερα έγινε γνωστή ως «αφύπνιση του Όσιρι», κατά την οποία ο Ώρος (σ.σ. μια σημαντική αρχαία αιγυπτιακή θεότητα και γιος του Όσιρι) – ή ένας κληρονόμος που ενεργεί ως Ώρος – αφυπνίζει τον αποθανόντα (Όσιρι) ώστε να μπορέσει να κυβερνήσει στη μετά θάνατον ζωή», λέει ο Νίκολας Μπράουν, αρχαιολόγος στο Πανεπιστήμιο Yale και ένας από τους συγγραφείς της μελέτης. «Πιστεύω ότι ο τάφος του Τουταγχαμών είναι η πρώτη [απόδειξη] που έχουμε για αυτό το τελετουργικό σε βασιλικό τάφο από το Νέο Βασίλειο της Αιγύπτου», προτείνει.

Οι αινιγματικοί δίσκοι από τον τάφο του Τουταγχαμών δεν είναι οι μόνοι που έχουν βρεθεί. Συνολικά, περίπου 100 ακόμη έχουν ανακαλυφθεί σε τρεις διαφορετικές τοποθεσίες: δύο λάκκους ταρίχευσης στην εμβληματική Κοιλάδα των Βασιλέων στη νότια Αίγυπτο, καθώς και σε έναν άλλο βασιλικό τάφο. Όλα τους χρονολογούνται από τη βασιλεία του Τουταγχαμών και μετά. Ο Μπράουν σημειώνει, ωστόσο, ότι αυτός ο μικρός αριθμός παραδειγμάτων θα μπορούσε να εξηγηθεί από το γεγονός ότι ο πηλός τα καθιστά πολύ εύθραυστα και ότι άλλοι δίσκοι μπορεί να έχουν απορριφθεί από επιδρομείς τάφων.

«Ο προκάτοχος του Τουταγχαμών – ο Ακενατόν – αναπροσανατόλισε τις θρησκευτικές πεποιθήσεις της χώρας προς τον μονοθεϊσμό, ο οποίος είχε ως επίκεντρο τον ηλιακό δίσκο, τον Ατέν. Αυτό επηρέασε επίσης τις επίσημες πεποιθήσεις για τη μεταθανάτια ζωή που επικεντρώνονταν στην ανάσταση μέσω του Όσιρι, η οποία δεν επιτρεπόταν»

Η χρήση των δίσκων

Στην επανερμηνεία των αντικειμένων αυτών, ο Μπράουν τονίζει ότι οι δίσκοι φαίνονται ακατάλληλοι για τη στήριξη των ξύλινων αντικειμένων που τοποθετούνται δίπλα τους. Σημειώνει ότι κανένα από τα αντικείμενα δεν βρέθηκε όρθιο μέσα στους δίσκους, αλλά μάλλον βρέθηκαν ακουμπισμένα σε έναν τοίχο του ταφικού θαλάμου. Επιπλέον, οι δίσκοι ήταν τοποθετημένοι πάνω σε ένα χαλί. Ως εκ τούτου, πιστεύει ότι πιθανότατα είχαν ξεχωριστή λειτουργία. «Οι καμπύλες των δοχείων είναι πολύ μικρές και ρηχές, [ενώ] τα εμβλήματα είναι πολύ ψηλά και δυσκίνητα για να στέκονται [πάνω τους]», παρατηρεί ο Μπράουν. Αυτό τον οδηγεί στο συμπέρασμα ότι «αποτελούσαν μέρος των τελικών ή/και αιώνιων ταφικών τελετών για τους νεκρούς».

Ο αρχαιολόγος πιστεύει επίσης ότι αν ένας από τους σκοπούς των ταφικών τελετών ήταν να επαναφέρουν τους νεκρούς στη ζωή και να αναζωογονήσουν το πτώμα τους στη μεταθανάτια ζωή, τα πήλινα δοχεία θα μπορούσαν να έχουν γεμίσει με κάποιο υγρό, είτε ως προσφορά στον νεκρό είτε για τελετουργικούς σκοπούς. Επιπλέον, το γεγονός ότι οι δίσκοι ήταν κατασκευασμένοι από πηλό του Νείλου υποδηλώνει – σύμφωνα με τον Μπράουν – μια άλλη πιθανή σχέση με την ιδέα της αναγέννησης και με τον Όσιρι, ο οποίος ήταν επίσης ο θεός της γονιμότητας. Πράγματι, οι γούρνες που βρέθηκαν στον τάφο ενός άλλου φαραώ, του Horemheb, φαίνεται να παρουσιάζουν ίχνη νερού.

Από την άλλη πλευρά, η ανάλυση του Μπράουν σημειώνει ότι, κατά τη διάρκεια της σύντομης βασιλείας του νεαρού Τουταγχαμών, οι παραδοσιακές πεποιθήσεις για τη μετά θάνατον ζωή και οι βασιλικές ταφικές τελετές και τελετουργίες αποκαταστάθηκαν. Προτείνει ότι, στο πλαίσιο αυτού του προγράμματος, οι αξιωματούχοι που ενεργούσαν στο όνομα του φαραώ μπορεί να εκμεταλλεύτηκαν την ευκαιρία για να επανερμηνεύσουν τις παραδοσιακές αυλικές ταφικές πρακτικές, όπως για παράδειγμα συμπεριλαμβάνοντας μια πιο άμεση παρουσία του θεού Όσιρι.

«Ο προκάτοχος του Τουταγχαμών – ο Ακενατόν – αναπροσανατόλισε τις θρησκευτικές πεποιθήσεις της χώρας προς τον μονοθεϊσμό, (ο οποίος) είχε ως επίκεντρο τον ηλιακό δίσκο, τον Ατέν. Αυτό επηρέασε επίσης τις επίσημες πεποιθήσεις για τη μεταθανάτια ζωή που επικεντρώνονταν στην ανάσταση μέσω του Όσιρι, η οποία δεν επιτρεπόταν», εξηγεί ο Μπράουν. «Ο Τουταγχαμών και οι αξιωματούχοι που ενεργούσαν για λογαριασμό του κατάφεραν να προσαρμόσουν, να τροποποιήσουν και να αλλάξουν τη βασιλική ταφική πρακτική και να επαναφέρουν τον Όσιρι στο προσκήνιο». Προσθέτει ότι «τα πήλινα αγγεία είναι μια μικρή πτυχή αυτής της πολύ ευρύτερης και πιο σύνθετης θρησκευτικής ταφικής τελετής».

«Ο Τουταγχαμών και οι αξιωματούχοι που ενεργούσαν για λογαριασμό του κατάφεραν να προσαρμόσουν, να τροποποιήσουν και να αλλάξουν τη βασιλική ταφική πρακτική και να επαναφέρουν τον Όσιρι στο προσκήνιο»

Το «Βιβλίο των Νεκρών»

Η άλλη ακαδημαϊκή μελέτη σχετικά με τον σκοπό και τις χρήσεις αυτών των μυστηριωδών πήλινων δίσκων, που διεξήχθη από τον αιγυπτιολόγο Γιάκομπους βαν Ντάικ, στο Πανεπιστήμιο του Groningen στην Ολλανδία, δεν έχει ακόμη δημοσιευθεί. Όμως η εργασία αυτή προσφέρει μια εναλλακτική εξήγηση. Σε αυτή την περίπτωση, ο Ολλανδός καθηγητής προτείνει ότι η απάντηση στο αίνιγμα θα μπορούσε να κρύβεται σε ένα αρχαίο ταφικό κείμενο, γνωστό ως «Βιβλίο των Νεκρών», που χρησιμοποιούνταν από την εποχή πριν από την εποχή του Τουταγχαμών.

Σε ένα απόσπασμα από αυτό το έργο, τέσσερις μικροί πήλινοι δίσκοι είναι γεμάτοι με γάλα. Την αυγή, οι δάδες που φώτιζαν τον νεκρό όλη τη νύχτα σβήνουν. Αυτό πιστεύεται ότι συμβολίζει την επικείμενη ανάσταση του θεού του ήλιου και του Όσιρι (και, μαζί τους, εκείνη των νεκρών). Το κλειδί αυτής της τελετουργίας, σημειώνει ο Βαν Ντάικ, μπορεί να είναι κρυμμένο σε έναν από αυτούς τους δίσκους, ιδίως σε εκείνους που προέρχονται από τον τάφο του Φαραώ Horemheb. Διατηρούν ακόμη ένα υπόλευκο ή κίτρινο υπόλειμμα που, αν αναλυθεί, θα μπορούσε να βοηθήσει στην αποσαφήνιση του αινίγματος.

*Πηγή: El Pais English 

ΠΗΓΗ

Ακολουθήστε το simpleradio.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις