Κόντρα στην ιδέα της πορνογραφίας – Ο Σοβιετικός φωτογράφος που αποτύπωσε κρυφά το γυμνό ως τέχνη

Είναι δύσκολο να αποσπάσεις το βλέμμα σου από τους ανθρώπους του Nikolay Bakharev -τόσο έντονες είναι οι εκφράσεις τους. Στερεώνοντας σταθερά το βλέμμα τους στην κάμερα, τα «θέματά του» μοιάζουν να αντέχουν τα πάντα, τόσο κυριολεκτικά, ποζάροντας γυμνά ή ημίγυμνα, όσο και συναισθηματικά.

Παραδόξως, αυτοί οι αισθαντικοί «επιδειξιομανείς» που φλερτάρουν με την κάμερα φαίνονται παράξενα ευάλωτοι, και πίσω από τη μάσκα της πόζας είναι δυνατόν να ανιχνεύσει κανείς ένα τρεμόπαιγμα ανασφάλειας, μια κραυγή για βοήθεια ή επιβεβαίωση.

Αλλά ο ψυχρός, αμείλικτος φακός της κάμερας δεν προσφέρει καμία παρηγοριά, το μόνο που κάνει είναι να αντικειμενοποιεί πιο έντονα αυτό που βρίσκεται μπροστά του.

Πρωτοπόρος και ανθρώπινος

Ο Nikolay Bakharev, ένας μηχανικός που έγινε φωτογράφος, τράβηξε τις εικόνες κυρίως μεταξύ του 1986 και του 1993, ενώ εργαζόταν ως φωτογράφος του εργοστασίου κοινοτικών υπηρεσιών στην απομακρυσμένη πόλη Novokuznetsk στη νοτιοδυτική Σιβηρία.

Ως δευτερεύον επάγγελμα φωτογράφιζε τους κατοίκους της περιοχής σε κάθε είδους χώρους, από σχολεία μέχρι πισίνες, πάρκα, παιδικούς σταθμούς και σε γάμους – όπου απαιτούνταν οι υπηρεσίες του ως φωτογράφου πορτραίτων.

Ζητούσε επίσης δουλειά ως φωτογράφος πορτρέτων στη μαύρη αγορά στις δημόσιες παραλίες της ανατολικής Ρωσίας.

Καθώς η Σοβιετική Ένωση άρχισε να διαλύεται στις αρχές της δεκαετίας του 1980, ταξίδευε σε παραλίες λιμνών, όπως το Cheryomushki, όπου συγκεντρώνονταν άνθρωποι της εργατικής τάξης και οι οικογένειες για να χαλαρώσουν. Αυτές οι παραλίες ήταν από τους λίγους δημόσιους χώρους στην ΕΣΣΔ όπου ήταν ανεκτή οποιαδήποτε μορφή γυμνισμού.

Τα οικεία, απροστάτευτα πορτρέτα που τράβηξε ο Bakharev απαθανάτισαν γονείς να αγκαλιάζουν τα παιδιά τους, ζευγάρια να πιέζονται σφιχτά και φίλους να πίνουν στο απογευματινό φως.

(Το καινούργιο άλμπουμ «Cheryomushki» του Nikolay Bakharev είναι διαθέσιμο για αγορά μέσω του εκδοτικού οίκου Stanley/Barker).

Κέρδισε η ομορφιά

Τις περισσότερες φορές οι φωτογραφίες γίνονταν ερωτικές με τους άνδρες και τις γυναίκες να γδύνονται για τον Bakharev και να ποζάρουν προκλητικά στον φακό. Αυτό που έκανε ήταν εξαιρετικά ριψοκίνδυνο, καθώς ήταν παράνομο να φτιάχνεις ή να διανέμεις εικόνες που περιείχαν γυμνό κατά τη σοβιετική εποχή.

Έτσι, ο Bakharev και τα «θέματά του» δούλευαν κρυφά. «Ως επί το πλείστον, αναζητά μια ψυχολογική αλήθεια» λέει ο Vladimir Dudchenko, διευθυντής της γκαλερί Grinberg στη Μόσχα, η οποία εκπροσωπεί το έργο του Bakharev.

«Γι’ αυτόν, τα θέματά του είναι ο κόσμος που πρέπει να αποκαλυφθεί. Γενικά προσφέρθηκε να κάνει όμορφες φωτογραφίες από ανθρώπους που συνάντησε στην παραλία ή αλλού. Κατά τη διαδικασία αυτή παρήγαγε κάτι γι’ αυτούς και κρατούσε κάτι για τον εαυτό του. Όλοι κέρδισαν».

«Θα ήταν εύκολο να παρερμηνεύσει κανείς αυτές τις εικόνες ως απλώς τις πορνογραφικές φαντασιώσεις ενός χειριστικού ή βρώμικου γέρου, ωστόσο υπάρχει κάτι άλλο μέσα τους – στα μάτια των υποκειμένων, στην ειλικρίνειά τους, στην περιέργεια και τη συνεννόηση, καθώς και στο περιβάλλον τους»

Πορνογραφικές σημειώσεις ενός πορνόγερου (;)

Οι επικριτές του Bakharev, ο οποίος έγινε γνωστός στην Ευρώπη στα τέλη της δεκαετίας του 1980, ισχυρίζονται ότι οι φωτογραφίες αγγίζουν τα όρια της πορνογραφίας, αλλά όπως προτείνει ο Aaron Schuman στο συνοδευτικό δοκίμιό του στο παλαιότερο φωτογραφικό άλμπουμ του καλλιτέχνη «Novokuznetsk», συμβαίνουν περισσότερα απ’ ό,τι φαίνεται αρχικά.

«Θα ήταν εύκολο να παρερμηνεύσει κανείς αυτές τις εικόνες ως απλώς τις πορνογραφικές φαντασιώσεις ενός χειριστικού ή βρώμικου γέρου, ωστόσο υπάρχει κάτι άλλο μέσα τους – στα μάτια των υποκειμένων, στην ειλικρίνειά τους, στην περιέργεια και τη συνεννόηση, καθώς και στο περιβάλλον τους».

Ποιο είναι αυτό το «κάτι» δεν το κάνει σαφές. Πράγματι, δεν γνωρίζουμε τίποτα για τους εικονιζόμενους – τα βιβλία του δεν αποκαλύπτουν την ταυτότητά τους ούτε προσφέρουν πληροφορίες για το ιστορικό τους.

Αυτό δεν σημαίνει ότι οι εικόνες δεν προσκαλούν σε έρευνα, και όσο περισσότερο κοιτάζεις, τόσο περισσότερα παρατηρείς – φωτογραφίες στον τοίχο, αφίσες ποπ σταρ, έργα τέχνης που μοιάζουν να απηχούν τους ανθρώπους στο κάδρο. Όσο πολυεπίπεδες κι αν είναι οι εικόνες, θέτουν περισσότερα ερωτήματα από όσα απαντούν.

Μια παράξενη τρυφερότητα

«Ο Nikolay έχει έναν τρόπο να φωτογραφίζει ανθρώπους που πραγματικά δεν μοιάζει με κανέναν άλλο» λέει ο Gregory Barker του εκδοτικού οίκου Stanley/Barker, ο οποίος εξέδωσε τα βιβλία με την υποστήριξη της γκαλερί Grinberg και της γκαλερί Julie Saul στη Νέα Υόρκη.

«Η δουλειά του έχει μια παράξενη τρυφερότητα που είναι υπέροχη». Ένα τεράστιο μέρος αυτού που δίνει στις εικόνες τη δύναμη και την έντασή τους είναι η αδιαμφισβήτητη εμπιστοσύνη που του χαρίζουν τα «θέματα» του Bakharev και το πώς ανοίγονται μπροστά στο βλέμμα του και στον φακό της κάμεράς του.

«Κατά τη διάρκεια μιας φωτογράφισης ο Bakharev… μιλάει και μιλάει και εξηγεί και εξηγεί» λέει ο Dudchenko. «Τα μοντέλα του αρχίζουν να χάνουν τις άμυνές τους και παρασύρονται στον κόσμο του. Κάποια στιγμή αρχίζουν απλώς να εμπιστεύονται, να αποκαλύπτονται, και τότε είναι που κάποια εσωτερική αλήθεια αρχίζει να λάμπει μέσα τους».

*Με στοιχεία από anothermag.com και theguardian.com | Αρχική Φωτό: Από το φωτογραφικό άλμπουμ «Novokuznetsk» του Nikolay Bakharev / photoeye.com

ΠΗΓΗ

Ακολουθήστε το simpleradio.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις