«Κολύμπησε στο ρωσικό σκάφος και χάθηκε» – Το μυστήριο του κατάσκοπου-βατραχανθρώπου στον Ψυχρό Πόλεμο

Το 2006, ο Μάικλ Μπιουκάναν του BBC διάβασε τους πρόσφατα αποχαρακτηρισμένους φακέλους που περιγράφουν λεπτομερώς την ανεπίσημη μυστική αποστολή του Lionel «Buster» Crabb – και πώς η Βρετανική κυβέρνηση προσπάθησε να τη συγκαλύψει.

Ήταν στις 9 Μαΐου 1956, όταν ο πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου Σερ Άντονι Ίντεν υπέκυψε τελικά στην πίεση του Τύπου και στη διεθνή αμηχανία και διέταξε έρευνα για τη μυστηριώδη εξαφάνιση του δύτη του Βασιλικού Ναυτικού Lionel «Buster» Crabb.

Η εξαφάνιση του βατραχανθρώπου

Ο παρασημοφορημένος βατραχάνθρωπος είχε εξαφανιστεί κατά τη διάρκεια ανεπίσημης επίσκεψης της σοβιετικής ηγεσίας στο Ηνωμένο Βασίλειο στο αποκορύφωμα των εντάσεων του Ψυχρού Πολέμου.

Όταν διέρρευσε ότι ο Crabb είχε εξαφανιστεί, το Ναυαρχείο, η αρμόδια για το Ναυτικό κυβερνητική υπηρεσία, εξέδωσε μια ασαφή δήλωση ότι ο δύτης είχε δοκιμάσει υποβρύχιο εξοπλισμό στο Stokes Bay στην ακτή του Hampshire και πιθανολογείται ότι πνίγηκε.

Αλλά η ιστορία κατέρρευσε όταν οι Ρώσοι που επισκέφθηκαν την πόλη κατηγόρησαν τους οικοδεσπότες για κατασκοπεία.

Οι Σοβιετικοί ισχυρίστηκαν ότι είχαν δει έναν βατραχάνθρωπο κοντά στο Ordzhonikidze – το πλοίο που είχε φέρει τον σοβιετικό ηγέτη Νικίτα Χρουστσόφ στο Ηνωμένο Βασίλειο – ενώ ήταν αγκυροβολημένο στο λιμάνι του Πόρτσμουθ.

Μυστική αποστολή κατασκοπίας

Παρά τις ερωτήσεις που του έγιναν επανειλημμένα στο Κοινοβούλιο, ο Ίντεν αρνήθηκε να πει περισσότερα, ισχυριζόμενος: «Δεν θα ήταν προς το δημόσιο συμφέρον να αποκαλύψω τις συνθήκες υπό τις οποίες ο Πλωτάρχης Crabb εικάζεται ότι βρήκε το θάνατο».

Η κωλυσιεργία της κυβέρνησης απλώς ενίσχυσε τις υποψίες ότι ο Crabb βρισκόταν σε μυστική κατασκοπευτική αποστολή.

Δεκατέσσερις μήνες μετά την εξαφάνιση του Crabb, ένα ακέφαλο, άψυχο σώμα με στολή κατάδυσης βρέθηκε από ψαράδες στο λιμάνι του Τσίτσεστερ στη νότια ακτή της Αγγλίας. Η έλλειψη δακτυλικών αποτυπωμάτων και δοντιών καθιστούσε δύσκολη την αναγνώριση του ακρωτηριασμένου σώματος, αλλά μια μεταγενέστερη ανάκριση έκρινε ότι επρόκειτο για τον Crabb.

Οι Σοβιετικοί ισχυρίστηκαν ότι είχαν δει έναν βατραχάνθρωπο κοντά στο Ordzhonikidze – το πλοίο που είχε φέρει τον σοβιετικό ηγέτη Νικίτα Χρουστσόφ στο Ηνωμένο Βασίλειο – ενώ ήταν αγκυροβολημένο στο λιμάνι του Πόρτσμουθ

Ο σιωπηλός εχθρός

Το όλο επεισόδιο έφερε σε δημόσια αμηχανία τον Ίντεν και κατέστρεψε τις προσπάθειές του να αναπτύξει μια πιο φιλική σχέση με τη μετά τον Στάλιν Σοβιετική Ένωση.  Όταν εξαφανίστηκε το 1956, ο Crabb ήταν γνωστός για τα τολμηρά υποβρύχια κατορθώματά του.

Με το παρατσούκλι «Buster», από τον Αμερικανό ολυμπιονίκη κολυμβητή και ηθοποιό Buster Crabbe, ο οποίος είχε γίνει διάσημος τη δεκαετία του 1930, ήταν ειδικός στην υποβρύχια εξουδετέρωση βομβών.

Η γενναιότητά του κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου του είχε αποφέρει το Μετάλλιο Γεωργίου για την αφαίρεση ιταλικών νάρκων από τα βρετανικά πολεμικά πλοία στη Μάλτα και το παράσημο του Τάγματος της Βρετανικής Αυτοκρατορίας (OBE) για το έργο του στην εκκαθάριση ναρκών στο Λιβόρνο της Ιταλίας.

Οι αμφίβιες περιπέτειές του κατά τη διάρκεια του πολέμου θα μυθιστορηθούν αργότερα σε μια ταινία του 1958 με τίτλο The Silent Enemy (Ο σιωπηλός εχθρός), με τον Crabb να υποδύεται ο Laurence Harvey. Ακόμα και μετά την επίσημη αποστρατεία του το 1947, συνέχισε να καταδύεται για τον στρατό με διάφορες ιδιότητες, συμπεριλαμβανομένης της διερεύνησης βυθισμένων υποβρυχίων.

Σε ανεπίσημη αποστολή

Για δεκαετίες μετά την εξαφάνιση του βατραχάνθρωπου, η βρετανική κυβέρνηση κράτησε σιωπηλή στάση σχετικά με το περιστατικό.

Μόνο από το 2006 και μετά, όταν λόγω των αιτημάτων του BBC για την Ελευθερία της Πληροφόρησης και των απόρρητων εγγράφων που δημοσιοποιήθηκαν βάσει του κανόνα των 50 ετών, άρχισαν να αποκαλύπτονται οι σκοτεινές συνθήκες της τελευταίας βουτιάς του Crabb.

Τα αποχαρακτηρισμένα αρχεία έδειξαν ότι, από την αρχή, οι υπηρεσίες ασφαλείας του Ηνωμένου Βασιλείου ήταν πρόθυμες να χρησιμοποιήσουν την ευκαιρία της επίσκεψης του Χρουστσόφ για να συγκεντρώσουν πληροφορίες για τους αντιπάλους τους στον Ψυχρό Πόλεμο.

Πρότειναν την απόκρυψη μικροφώνων στο ξενοδοχείο Claridge’s, το οποίο η σοβιετική ηγεσία σκόπευε να χρησιμοποιήσει ως αρχηγείο κατά τη διάρκεια της παραμονής της. Όμως ο πρωθυπουργός απέκλεισε ρητά την ιδέα και κατέστησε «σαφές ότι περιπέτειες παρόμοιας φύσης απαγορεύονταν».

Παρόλα αυτά, η MI6 προσέλαβε τον Crabb για να αναλάβει μια «ανεπίσημη επιχείρηση» για να ερευνήσει το ρωσικό πλοίο Ordzhonikidze. Η ακριβής φύση της αποστολής του δεν είναι ακόμη σαφής, αλλά ο πρώην αξιωματικός της MI5 Πίτερ Ράιτ πρότεινε στο βιβλίο του Spycatcher (1987) ότι επρόκειτο για την εξέταση και φωτογράφηση της προηγμένης σχεδίασης της έλικας του πλοίου.

Οι μυστικές υπηρεσίες υπέθεσαν ότι ο Crabb πρέπει είτε να συνελήφθη από τους Σοβιετικούς, είτε να καταστράφηκε από ρωσικά «αντίμετρα», είτε να υπέστη «φυσικό ατύχημα»

Η αντίστροφη μέτρηση

Δύο ημέρες πριν από την αποστολή, ο Crabb και ένας άλλος πράκτορας της MI6, ο οποίος χρησιμοποιούσε το όνομα Bernard Smith, έκαναν check-in στο ξενοδοχείο Sally Port στο Πόρτσμουθ.

Το βράδυ της 17ης Απριλίου 1956, ο Crabb συναντήθηκε με έναν στρατιωτικό συνάδελφό του σε μια τοπική παμπ. Ο συνάδελφος αυτός, το όνομα του οποίου διαγράφηκε από τον φάκελο, ήταν ένας υποπλοίαρχος του Βασιλικού Ναυτικού, ο οποίος συμφώνησε να βοηθήσει τον Crabb να μπει στο λιμάνι του Πόρτσμουθ για την τελική κατάδυση.

Το 2006, ο Michael Buchanan του BBC είχε την ευκαιρία να εξετάσει την προηγουμένως απόρρητη ένορκη κατάθεση του «τελευταίου ανθρώπου που είδε τον Crabb ζωντανό».

«Λέει ότι τον πλησίασε ο διοικητής λίγες ημέρες πριν από την τελευταία κατάδυση και τον ρώτησε αν θα ήταν διατεθειμένος να τον βοηθήσει, εντελώς ανεπίσημα και με αυστηρή μυστικότητα, σε σχέση με μια κατάδυση που θα έκανε μια ή δύο ημέρες αργότερα. Συνεχίζει λέγοντας ότι σε καμία περίπτωση ο άνθρωπος αυτός δεν έπρεπε να επικοινωνήσει με οποιαδήποτε αρμόδια ναυτική αρχή» δήλωσε ο Buchanan.

Μια καλή τη πίστει επιχείρηση

Λίγο πριν από τις 07:00 της 19ης Απριλίου, ο ανώνυμος υποπλοίαρχος πήγε με τον Crabb στο λιμάνι του Πόρτσμουθ και τον βοήθησε να ντυθεί και να ελέγξει τον εξοπλισμό του. Στη συνέχεια ο Crabb κολύμπησε προς το ρωσικό σκάφος και δεν εθεάθη ποτέ ξανά ζωντανός.

Το Βασιλικό Ναυτικό δεν έκανε καμία προσπάθεια να αναζητήσει τον αγνοούμενο βατραχάνθρωπο από φόβο μήπως ειδοποιήσει το πλήρωμα του Ordzhonikidze.

«Τα έγγραφα αποκαλύπτουν περαιτέρω ότι δεν έγιναν προσπάθειες έρευνας και διάσωσης για τον Crabb, καθώς δεν επρόκειτο για μια καλή τη πίστει επιχείρηση» δήλωσε ο Buchanan.

«Και περιγράφουν λεπτομερώς τις εκτεταμένες προσπάθειες που κατέβαλε το Ναυαρχείο για να διασφαλίσει ότι δεν θα εμπλέκονταν σε μια αποτυχημένη αποστολή για την οποία δεν γνώριζαν τίποτα».

Η συγκάλυψη

Οι μυστικές υπηρεσίες υπέθεσαν ότι ο Crabb πρέπει είτε να συνελήφθη από τους Σοβιετικούς, είτε να καταστράφηκε από ρωσικά «αντίμετρα», είτε να υπέστη «φυσικό ατύχημα». Ο Smith, ο πράκτορας της MI6, πήρε τα πράγματα του Crabb και έφυγε από το ξενοδοχείο Sally Port.

Λίγες ημέρες αργότερα, η αστυνομία αφαίρεσε τις σελίδες με τα στοιχεία τους από το μητρώο του Sally Port, γεγονός που ενίσχυσε τις υποψίες για μυστική αποστολή. Υπό την πίεση της MI6 και της κυβέρνησης, το Ναυαρχείο επινόησε εσπευσμένα την ψευδή ιστορία ότι ο Crabb είχε εξαφανιστεί κατά τη διάρκεια μιας δοκιμής στον κόλπο Στόουκς.

Απόσπασμα από το The Silent Enemy 

Ο ελεύθερος σκοπευτής και η υποβρύχια μάχη

Τα πρακτικά των συνεδριάσεων δείχνουν τον πανικό στα υψηλότερα επίπεδα της κυβέρνησης. Οι αξιωματούχοι φοβούνταν ότι αν βρεθεί πτώμα, οι Σοβιετικοί θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν το θάνατο του Crabb για προπαγανδιστικούς σκοπούς.

Ο Howard Davis των Εθνικών Αρχείων δήλωσε στο BBC το 2006 ότι ο φάκελος «καθιστά απολύτως σαφές ότι δεν επρόκειτο για μια επιχείρηση του Ναυαρχείου- δεν είχαν καμία σχέση με αυτό και τους βλέπουμε να προσπαθούν να κατασκευάσουν μια ιστορία που να μπορούν να πουν με αληθοφάνεια για να αντιμετωπίσουν τις αναπόφευκτες ερωτήσεις του Τύπου».

Αλλά παρά τη δημοσιοποίηση ορισμένων από τα απόρρητα έγγραφα της κυβέρνησης, το τι ακριβώς συνέβη στον δύτη εκείνη την ημέρα του 1956 παραμένει άγνωστο.

Όλες οι εικασίες και καμία αλήθεια

Το 1990, ο Joseph Zwerkin, πρώην πράκτορας της σοβιετικής ναυτικής υπηρεσίας πληροφοριών, ισχυρίστηκε ότι ένας σοβιετικός ελεύθερος σκοπευτής στο κατάστρωμα του Ordzhonikidze είχε εντοπίσει τον δύτη στο νερό και τον πυροβόλησε. Το 2007, ένας 74χρονος πρώην Ρώσος βατραχάνθρωπος, ο Eduard Koltsov, ισχυρίστηκε ότι έκοψε το λαιμό του Crabb σε υποβρύχια μάχη, αφού τον έπιασε να συνδέει μια νάρκη στο Ordzhonikidze.

Έχει επίσης διατυπωθεί η άποψη ότι, καθώς ο Crabb ήταν συνεργάτης του Sir Anthony Blunt, ο οποίος αποκαλύφθηκε ως σοβιετικός κατάσκοπος το 1979, θα μπορούσε ακόμη και να έχει αυτομολήσει.

Ο Nicholas Elliott, πρώην ανώτερος πράκτορας της MI6, ο οποίος φημολογείται ότι συμμετείχε στην τελευταία κατάδυση του Crabb, πίστευε ότι ο 47χρονος δύτης, ο οποίος ήταν γνωστός για την προτίμησή του στο ουίσκι και τα τσιγάρα, είχε υποκύψει σε δηλητηρίαση από οξυγόνο ή σε καρδιακή προσβολή ως αποτέλεσμα των προσπαθειών του ενώ βρισκόταν κάτω από το νερό.

Μπορεί να περάσει αρκετός καιρός μέχρι να έρθουν στο φως περισσότερες λεπτομέρειες για την τύχη του Crabb. Ενώ ορισμένα έγγραφα σχετικά με την υπόθεση έχουν δοθεί στη δημοσιότητα, σε άλλα έχει παραταθεί το απόρρητο καθεστώς τους από την κυβέρνηση και δεν έχει προγραμματιστεί να δοθούν στη δημοσιότητα πριν από το 2057.

*Με στοιχεία από bbc.com | Αρχική Φωτό: Ο Lionel «Buster» Crabb, Wikimedia Commons

ΠΗΓΗ

Ακολουθήστε το simpleradio.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις