Η ιστορία ενός ναζιστικού πορτρέτου του Αδόλφου Χίτλερ που κανείς δεν ήθελε

Το Αυτοκρατορικό Πολεμικό Μουσείο του Λονδίνου διαθέτει ένα από τα επίσημα πορτρέτα του Αδόλφου Χίτλερ, το οποίο φέρει την υπογραφή του ναζιστή καλλιτέχνη Χάινριχ Κνιρ σύμφωνα με τον δημοσιογράφο Martin Bailey της The Art Newspaper. Το 1937 οι Ναζί ονόμασαν το πορτρέτο «Αδόλφος Χίτλερ: Ο Δημιουργός του Τρίτου Ράιχ και Ανανεωτής της Γερμανικής Τέχνης».

Σήμερα, το μουσείο το αποκαλεί πλέον απλώς «Ο ηγέτης», σύμφωνα με το Μέσο.

Ζωγραφισμένο δύο χρόνια πριν από το ξέσπασμα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου το 1939, το έργο απεικονίζει έναν ηγέτη που τελικά θα επιτηρούσε την εξόντωση πολλών εκατομμυρίων ανθρώπων.Ένα από τα πιο αποκρουστικά δεδομένα γύρω από το πορτρέτο, είναι το γεγονός ότι κάποτε κοσμούσε μια αίθουσα της γερμανικής πρεσβείας στο Λονδίνο, σε ένα εντυπωσιακό κτίριο που είχε μισθωθεί από το Crown Estate, μια «ανεξάρτητη επιχείρηση που βρίσκεται μεταξύ του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα, ενεργώντας προς το εθνικό συμφέρον τόσο σήμερα όσο και για τις μελλοντικές γενιές» σύμφωνα με το εισαγωγικό της σημείωμα.

Ο Κνιρ, ο δημιουργός του πορτρέτου, είναι σήμερα περισσότερο γνωστός ως ο μέντορας του Γερμανο-Ελβετού καλλιτέχνη Πάουλ Κλέε, ο οποίος υπήρξε δάσκαλος στη σχολή Μπαουχάους.

Ωστόσο, σύμφωνα με τον Bailey, από τη δεκαετία του 1930 ο Κνιρ είχε γίνει αυλικός του Χίτλερ. Ο ναζιστής καλλιτέχνης ζωγράφισε δύο εκδοχές του πορτραίτου του Χίτλερ, μία από τις οποίες εκτέθηκε τον Ιούλιο του 1937 στην πρώτη Grosse Deutsche Kunstausstellungen, η οποία πραγματοποιήθηκε συνολικά οκτώ φορές από το 1937 έως το 1944 στο ειδικά διαμορφωμένο Haus der Deutschen Kunst.

Η άλλη εκδοχή του πορτρέτου είχε βάλει πλώρη προς το Λονδίνο.

 1937

Ο πίνακας μεταφέρθηκε στο Λονδίνο από τον Γιόαχιμ φον Ρίμπεντροπ, ο οποίος είχε διοριστεί πρεσβευτής από τον Χίτλερ στα τέλη του 1936. Μια από τις πρώτες εντολές που έδωσε κατά τη διάρκεια της θητείας του ήταν να ξεκινήσει μια ανακαίνιση του κτιρίου της πρεσβείας, την οποία ανέλαβαν Γερμανοί εργάτες.  Το έργο επιβλέφθηκε από τον αρχιτέκτονα του Χίτλερ (και μετέπειτα καταδικασμένου εγκληματία πολέμου) Άλμπερτ Σπέερ, ενώ τα έπιπλα σχεδιάστηκαν από τον Πολ Τρουστ. Οι εργασίες επιταχύνθηκαν ώστε να ολοκληρωθούν τον Μάιο του 1937 και να αποτελέσουν ένα μεγαλοπρεπές σκηνικό για τους εορτασμούς με αφορμή τη στέψη του βασιλιά Γεωργίου ΣΤ’ του Ηνωμένου Βασιλείου, ο οποίος ήταν ο πατέρας της Ελισάβετ Β΄ και αδερφός του Εδουάρδου Η.

Σύμφωνα με τον Bailey, το πορτρέτο του Κνιρ μεταφέρθηκε πιθανότατα για την επαναλειτουργία της πρεσβείας, για να τοποθετηθεί πάνω από το τζάκι στην ευρύχωρη αίθουσα αναμονής του πρέσβη.

Όταν ξέσπασε ο πόλεμος τον Σεπτέμβριο του 1939, η γερμανική πρεσβεία πέρασε στη σφαίρα των ουδέτερων ελβετικών αρχών. Ο πόλεμος στην Ευρώπη έληξε τελικά στις 8 Μαΐου 1945 και στις 31 Ιουλίου η πρεσβεία και το περιεχόμενό της παραδόθηκαν στο Υπουργείο Έργων του Ηνωμένου Βασιλείου.

Κατόπιν αιτήματος του υπουργείου, ζητήθηκε από τον διευθυντή της Εθνικής Πινακοθήκης Κένεθ Κλαρκ και τον επιμελητή Νέιλ Μακλάρεν να επιθεωρήσουν τους πίνακες της πρεσβείας. Σε αυτούς περιλαμβανόταν και το πορτρέτο του Χίτλερ, αλλά η υπογραφή του καλλιτέχνη ήταν δυσανάγνωστη με αποτέλεσμα να θεωρήσουν ότι το δημιούργησε κάποιος άσημος καλλιτέχνης εν ονόματι «Γλανζ» και να κρίνουν ότι η αξία του είναι γύρω στις είκοσι λίρες.

Θολό τοπίο

Τον Αύγουστο το υπουργείο προσέφερε τρία αντικείμενα στο Αυτοκρατορικό Πολεμικό Μουσείο: το πορτρέτο του Κνιρ, μια προτομή του Χίτλερ και ένα πορτρέτο του ναζιστή Χέρμαν Γκέρινγκ. Όταν οι υπέυθυνοι του μουσείου συνεδρίασαν στις 3 Σεπτεμβρίου, αποφάσισαν ότι «δεν επιθυμούσαν να αποκτήσουν προτομές ή πορτρέτα του Χίτλερ και άλλων ναζιστών ηγετών από τη γερμανική πρεσβεία». Αυτό έγινε εν μέρει από την ανησυχία ότι η κυβέρνηση θα περίμενε πληρωμή.

Άλλωστε, μετά τον πόλεμο θα ήταν δύσκολο για οποιοδήποτε μουσείο της Βρετανίας να δικαιολογήσει δαπάνες για πορτρέτα που εξυμνούσαν τους ηγέτες του ηττημένου εχθρού. Το τι συνέβαινε στο παρασκήνιο είναι θολό, καθώς στις 4 Σεπτεμβρίου, ένας υπάλληλος του υπουργείου κατέγραψε ότι το μουσείο «θα ήθελε να αναλάβει τα πορτρέτα του Χίτλερ και του Γκέρινγκ, καθώς και μια πέτρινη προτομή του Χίτλερ».

Το έργο κατέληξε σε δημοπρασία, μαζί με το μεγαλύτερο μέρος της επίπλωσης της πρεσβείας. Στις 27 Νοεμβρίου 1945, η «προτομή του Χίτλερ σε μαρμάρινο βάθρο» πωλήθηκε έναντι 500 λιρών. Όταν ταυτοποιήθηκε ο αγοραστής, αποκαλύφθηκε ότι ήταν ο Βρετανός φασίστας Ρόμπερτ Γκόρντον-Κάνινγκ.

Το υπουργείο ενημέρωσε το γραφείο του πρωθυπουργού Κλέμεντ Άττλη στις 5 Δεκεμβρίου 1945: «Η προτομή του Χίτλερ προσφέρθηκε στην πραγματικότητα στο Αυτοκρατορικό Πολεμικό Μουσείο, αλλά αν και το μουσείο θα ήθελε να την αποκτήσει, δεν αισθάνθηκε ικανό να χρησιμοποιήσει μέρος των πολύ περιορισμένων πόρων του για το σκοπό αυτό».

Η κυβέρνηση του Άττλη συνειδητοποίησε ότι το να επιτραπεί η αγορά του πορτρέτου του Κνιρ από έναν Βρετανό υποστηρικτή των Ναζί θα θεωρούνταν απαράδεκτη, γι’ αυτό και αποφάσισε να το δωρίσει στο Αυτοκρατορικό Πολεμικό Μουσείο. Το πορτρέτο εντάχθηκε επίσημα στο μουσείο στις 12 Ιουνίου του 1946, αλλά δεν φαίνεται να είχε εκτεθεί μέχρι τη δεκαετία του 1980.

Στη δεκαετία του 1990 το πορτρέτο αποσύρθηκε, αλλά στη συνέχεια δανείστηκε σε δύο εξωτερικές εκθέσεις στη Hayward Gallery του Λονδίνου (1995) και στο Deutsches Historisches Museum του Βερολίνου (2006) ως παράδειγμα ναζιστικής προπαγάνδας.

*Με πληροφορίες από: The Art Newspaper | Martin Bailey | Κεντρική φωτογραφία θέματος: Η Κεντρική Υπηρεσία Πληροφοριών των Ηνωμένων Πολιτειών έδωσε στη δημοσιότητα αρχεία για τον Αδόλφο Χίτλερ και άλλους 19 στις 27 Απριλίου 2001, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων που τελικά συνεργάστηκαν με τις ΗΠΑ και άλλες υπηρεσίες πληροφοριών και απέφυγαν τη δίωξη κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Ο Χίτλερ στέκεται δίπλα στον Χάινριχ Χίμλερ, τον επικεφαλής της Γκεστάπο, για να παρακολουθήσει μια παρέλαση των ναζιστικών ταγμάτων σε αυτή τη φωτογραφία αρχείου του 1940. REUTERS/Corbis

ΠΗΓΗ

Ακολουθήστε το simpleradio.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις