Η μπάντα που «έχτισε» το διαδίκτυο πριν καν γεννηθεί – Η απροσδόκητη τεχνολογική κληρονομιά τους

Πολύ πριν το διαδίκτυο γίνει η κυρίαρχη δύναμη της σύγχρονης επικοινωνίας, μια ψυχεδελική ροκ μπάντα από το Σαν Φρανσίσκο, οι Grateful Dead, είχαν ήδη σπείρει τους σπόρους της πρώτης αληθινής διαδικτυακής κοινότητας.

Μέσα από μια εκπληκτική σύνθεση μουσικής, εναλλακτικής κουλτούρας και τεχνολογικής καινοτομίας, η μπάντα αυτή δεν βοήθησε μόνο να διαμορφωθεί το μουσικό τοπίο των δεκαετιών του ’60 και του ’70 – αλλά συνέβαλε και στη θεμελίωση της διαδικτυακής κοινωνίας που γνωρίζουμε σήμερα.

Οι Grateful Dead ξεκίνησαν ως μια τοπική μπλουζ μπάντα με το όνομα The Warlocks, αλλά σύντομα έγιναν το μουσικό “σπίτι” των θρυλικών “Acid Tests” του συγγραφέα Κεν Κίζι. Με τον καιρό, η μπάντα εξελίχθηκε σε θεσμό της αμερικανικής αντικουλτούρας, συνδυάζοντας στοιχεία από φολκ, μπλουζ, τζαζ και ανατολική φιλοσοφία. Όμως η επιρροή τους δεν σταμάτησε στη μουσική.

Το τεχνολογικό τους αποτύπωμα ξεκινά με την κοινότητα των αφοσιωμένων θαυμαστών τους – γνωστών ως Deadheads. Πολλοί από αυτούς εργάζονταν στη Σίλικον Βάλεϊ ή σε πανεπιστήμια, έχοντας πρόσβαση σε πρώιμα δίκτυα υπολογιστών ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του ’70. Χρησιμοποιούσαν αυτές τις πλατφόρμες για να ανταλλάσσουν setlists από συναυλίες, μαγνητοσκοπημένες κασέτες, ακόμα και – πιο «παράνομα» – ναρκωτικά. Έτσι δημιουργήθηκε ένα ψηφιακό δίκτυο επικοινωνίας πριν ακόμη υπάρξει το διαδίκτυο με τη μορφή που γνωρίζουμε σήμερα.

Στη δεκαετία του ’80, προτού καν υπάρξει ο Παγκόσμιος Ιστός, ιδρύθηκε ένα εμβληματικό online φόρουμ με το όνομα The Well (Whole Earth ’Lectronic Link), το οποίο επρόκειτο να παίξει καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της διαδικτυακής κουλτούρας. Και οι Deadheads ήταν από τους πρώτους που το αγκάλιασαν.

Το Well γεννήθηκε από τον Στιούαρτ Μπραντ, συγγραφέα και εκδότη του Whole Earth Catalog, μιας έντυπης έκδοσης με φιλοσοφία «κάν’ το μόνος σου», που παρείχε πληροφορίες και εργαλεία για έναν πιο αυτάρκη και οικολογικό τρόπο ζωής. Ο Μπραντ συνεργάστηκε με τον γιατρό και επιχειρηματία Λάρι Μπρίλιαντ για να μεταφέρει τον Κατάλογο στο διαδίκτυο. Το 1985, το Well τέθηκε σε λειτουργία ως ένα από τα πρώτα multi-user BBS (Bulletin Board Systems), όπου δεκάδες χρήστες μπορούσαν να επικοινωνούν ταυτόχρονα – ένα τεχνολογικό κατόρθωμα για την εποχή.

Αλλά πέρα από την τεχνολογία, το Well ενσωμάτωνε μια φιλοσοφία: ανεξαρτησία, συμμετοχικότητα και κοινοτική ανταλλαγή. Το σύνθημά του: “You own your own words” – «Κατέχεις τα λόγια σου» – καθιέρωσε για πρώτη φορά την έννοια της online ταυτότητας και της συνειδητής ψηφιακής παρουσίας. Ήταν η πρώτη πραγματική virtual community.

Ο δημοσιογράφος και συγγραφέας Χάουαρντ Ράινγκολντ, που αργότερα έγραψε το βιβλίο The Virtual Community (1992), ήταν από τους πρώτους χρήστες του Well. Όπως δήλωσε, «η συγγραφή είναι μια μοναχική υπόθεση. Το Well ήταν σαν ένα ψηφιακό καφέ ή μπαρ για να κοινωνικοποιηθώ και να ανταλλάξω ιδέες με άλλους». Στο Well συνάντησε καλλιτέχνες, προγραμματιστές, ακαδημαϊκούς και – φυσικά – πολλούς Deadheads.

Ένας από αυτούς ήταν ο μουσικός και ραδιοφωνικός παραγωγός Ντέιβιντ Γκανς, ο οποίος, μαζί με τους Μπένετ Φολκ και Μέρι Άιζενχαρτ, δημιούργησε το πρώτο διαδικτυακό φόρουμ των Grateful Dead. Η Άιζενχαρτ θυμάται: «Τα fanzines των Dead ήταν γεμάτα γράμματα από ανθρώπους που πίστευαν ότι ήταν οι μόνοι Deadheads στην πολιτεία τους. Τώρα όμως μπορούσαν να συνδεθούν με άλλους ομοϊδεάτες – χωρίς περιορισμούς χώρου και χρόνου».

Το Dead forum έγινε τόσο δημοφιλές που αναγκαστικά χωρίστηκε σε επιμέρους «συνεδρίες»: για συναυλίες, για ανταλλαγή εισιτηρίων, για ανάλυση στίχων, ακόμα και για λογοτεχνικές συζητήσεις γύρω από το έργο των στιχουργών Ρόμπερτ Χάντερ και Τζον Πέρι Μπάρλοου. Ο τελευταίος, μάλιστα, έγινε αργότερα συνιδρυτής του Electronic Frontier Foundation, οργανισμού που υπερασπίζεται τα ψηφιακά δικαιώματα.

Με κόστος περίπου 2 δολάρια την ώρα (μια μικρή περιουσία για την εποχή), οι Deadheads κράτησαν οικονομικά ζωντανό το Well, καθιστώντας τους ουσιαστικούς χρηματοδότες της πρώτης πραγματικά κοινωνικής διαδικτυακής πλατφόρμας.

Πολλοί θεωρούν ότι χωρίς τους Grateful Dead – και χωρίς το πάθος των οπαδών τους για σύνδεση και κοινότητα – το διαδίκτυο μπορεί να είχε εξελιχθεί πολύ διαφορετικά. Όπως ο Ράινγκολντ είχε προφητεύσει: η ηλεκτρονική επικοινωνία μπορεί να αλλάξει τις ζωές όλων μας. Και η ρίζα αυτής της αλλαγής βρίσκεται, εν μέρει, σε μια μπάντα που τραγουδούσε για ταξίδια με LSD και γαλαξιακές σπείρες.

Η κληρονομιά των Grateful Dead δεν είναι μόνο μουσική ή πολιτισμική. Είναι τεχνολογική. Είναι η θεμελίωση της έννοιας της online κοινότητας, της συμμετοχικής κουλτούρας, του ψηφιακού διαλόγου – δεκαετίες πριν το Facebook, το Reddit ή το Discord. Και όλα αυτά, ξεκινώντας από τις σκονισμένες συναυλίες ενός συγκροτήματος που ήθελε απλώς να παίξει μουσική και να χτίσει γέφυρες.