Η «Αγία Ούρσουλα» αποκαλύπτεται: Καθηλώνει η αποκατάσταση του τελευταίου πίνακα του Καραβάτζιο

Το τελευταίο γνωστό έργο του Μικελάντζελο Μερίζι ντα Καραβάτζιο, το συγκλονιστικό «Μαρτύριο της Αγίας Ούρσουλας» (1610), πρωταγωνιστεί στην έκθεση «Καραβάτζιο 2025» που φιλοξενείται στο Palazzo Barberini της Ρώμης μέχρι το καλοκαίρι, συνοδευόμενο από όλα τα μυστικά και τις αποκαλύψεις της πιο πρόσφατης και εντυπωσιακής αποκατάστασής του.

Η αποκατάσταση, που ανέλαβαν οι Λάουρα Τσιμπράριο και Φαμπιόλα Τζάτα, έφερε στο φως λεπτομέρειες που είχαν χαθεί κάτω από στρώματα φθοράς και πρόχειρων επεμβάσεων, αποκαλύπτοντας τρία σημαντικά νέα στοιχεία: το προφίλ ενός στρατιώτη πίσω από τον Αττίλα, το πρόσωπο μιας φιγούρας με καπέλο – ενδεχομένως προσκυνητή – και ένα κράνος με σχισμή ορατό πάνω από το κεφάλι της Ούρσουλας.

Ο πίνακας απεικονίζει τη δραματική στιγμή κατά την οποία η Αγία Ούρσουλα, αρνούμενη να ενδώσει στον έρωτα του Αττίλα, πληγώνεται θανάσιμα με βέλος. Η γλυκύτητα και η αξιοπρέπεια της μορφής της, που κοιτά το τραύμα με απορία, συνοψίζουν την τραγική ειρωνεία που χαρακτήριζε τον Καραβάτζιο μέχρι το τέλος της ζωής του.

Το έργο παραγγέλθηκε από τον πρίγκιπα Μαρκαντόνιο Ντόρια και ολοκληρώθηκε μόλις έναν μήνα πριν τον πρόωρο θάνατο του ζωγράφου στο Πόρτο Έρκολε, τον Ιούλιο του 1610. Το χρώμα δεν είχε ακόμη στεγνώσει όταν παραδόθηκε, με αποτέλεσμα η έκθεση στον ήλιο να προκαλέσει μόνιμη ζημιά στην επιφάνεια.

Το έργο ανήκει από το 1972 στην τραπεζική συλλογή της Intesa Sanpaolo και εκτίθεται συνήθως στη Νάπολη.

Η έκθεση «Καραβάτζιο 2025» δεν περιορίζεται σε αυτό το ένα έργο. 24 αριστουργήματα του μπαρόκ καλλιτέχνη παρουσιάζονται με χρονολογική σειρά, σε μια σπάνια σύμπραξη διεθνών μουσείων και συλλογών – μεταξύ άλλων, από το Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης, την Εθνική Πινακοθήκη της Ιρλανδίας, και το Museo Thyssen-Bornemisza της Μαδρίτης.

Η τοποθέτηση έργων δίπλα-δίπλα, που συνήθως βρίσκονται διάσπαρτα σε όλο τον κόσμο, επιτρέπει συγκριτικές μελέτες και φέρνει στο φως νέες ιστορικές και τεχνικές συνδέσεις στο έργο του Καραβάτζιο.

Η νέα ανάγνωση του «Μαρτυρίου της Αγίας Ούρσουλας» δεν προσφέρει μόνο αισθητική απόλαυση· ενισχύει τη βαθύτερη κατανόηση της δραματουργίας και του φωτισμού που καθιέρωσαν τον Καραβάτζιο ως έναν από τους πιο επιδραστικούς ζωγράφους της Δύσης.