Hogeweyk: Το «χωριό της μνήμης» στο Άμστερνταμ που αλλάζει τον τρόπο φροντίδας της άνοιας

Στην εποχή που η άνοια και η νόσος Αλτσχάιμερ αυξάνονται δραματικά, η Ολλανδία έχει δημιουργήσει κάτι που μοιάζει βγαλμένο από ένα πιο φωτεινό μέλλον: το Hogeweyk, το πρώτο «χωριό για άτομα με άνοια» στον κόσμο. Ένα μέρος όπου οι ασθενείς δεν ζουν σε θαλάμους νοσοκομείων, αλλά σε πραγματικά σπίτια, με δρόμους, μαγαζιά, κινηματογράφο και ακόμη και… παμπ.

Αυτό το πρωτοποριακό πείραμα βρίσκεται λίγο έξω από το Άμστερνταμ και έχει αναγνωριστεί διεθνώς ως επανάσταση στη φροντίδα της τρίτης ηλικίας.

«Δεν ήθελαν να ζουν σε θάλαμο — ήθελαν να μυρίζουν το φαγητό τους στην κουζίνα»

Η ιδέα γεννήθηκε από την Ιβόν φαν Άμερονγκεν (Yvonne van Amerongen), η οποία εργαζόταν επί χρόνια σε γηροκομεία και είδε από κοντά τη μοναξιά και την απομόνωση που βιώνουν οι ασθενείς με άνοια.

«Αυτοί οι άνθρωποι ήθελαν να έχουν ζωή, όχι απλώς φροντίδα. Ήθελαν να μένουν σε ένα σπίτι όπου να μπορούν να μυρίζουν το φαγητό που μαγειρεύεται ή να ανοίγουν το ψυγείο τους όποτε θέλουν», λέει χαρακτηριστικά η ίδια. Έτσι γεννήθηκε η ιδέα ενός κανονικού χωριού – με την ασφάλεια και τη φροντίδα ενός νοσοκομείου, αλλά χωρίς την ψυχρότητα του.

Μια κοινότητα αντί για ίδρυμα

Το Hogeweyk άνοιξε το 2009 και σήμερα φιλοξενεί 27 κατοικίες, καθεμία με 6 ή 7 ενοίκους. Οι κάτοικοι ζουν σε ομάδες με κοινά ενδιαφέροντα ή παρόμοιο παρελθόν — πρώην δάσκαλοι με δασκάλους, εργάτες με εργάτες, καλλιτέχνες με καλλιτέχνες.

Αυτός ο σχεδιασμός δημιουργεί ένα αίσθημα οικειότητας και συνέχειας, που βοηθά τους ανθρώπους με άνοια να αισθάνονται ασφαλείς και να διατηρούν ένα κομμάτι της ταυτότητάς τους. Το χωριό διαθέτει επίσης καφέ, κινηματογράφο, κομμωτήριο, σούπερ μάρκετ και εστιατόριο, όλα προσαρμοσμένα ώστε οι κάτοικοι να μπορούν να τα επισκέπτονται ελεύθερα και με ασφάλεια.

Η φροντίδα είναι 24ωρη, αλλά διακριτική — το προσωπικό ντύνεται ως υπάλληλοι ή γείτονες, ώστε να μη δημιουργείται η αίσθηση του “ιδρύματος”.

Ζωή «παρά» την άνοια, όχι «με» την άνοια

Η μεγαλύτερη καινοτομία του Hogeweyk είναι η φιλοσοφία του. Δεν αντιμετωπίζει την άνοια ως ασθένεια που πρέπει να περιοριστεί, αλλά ως μια πραγματικότητα μέσα στην οποία μπορείς να ζήσεις αξιοπρεπώς.

Η φράση που συνοψίζει τη φιλοσοφία του χωριού είναι απλή:

«Όχι φροντίδα για την άνοια, αλλά ζωή παρά την άνοια.»

Οι κάτοικοι συμμετέχουν σε δραστηριότητες, ψωνίζουν, πίνουν καφέ, βλέπουν ταινίες, ενώ ταυτόχρονα έχουν δίπλα τους ειδικούς που παρακολουθούν την υγεία τους χωρίς να τους περιορίζουν.

Ένα μοντέλο που εμπνέει τον κόσμο

Το Hogeweyk έχει γίνει πρότυπο για παρόμοια “χωριά μνήμης” που δημιουργούνται σε Γερμανία, Καναδά, ΗΠΑ και Ιαπωνία. Οι επιστήμονες μιλούν για βελτίωση στην ψυχολογία, τη φυσική κατάσταση και τη διάθεση των κατοίκων, καθώς και για μείωση των φαρμάκων που χρειάζονται.

Σε μια εποχή που η άνοια πλήττει εκατομμύρια ανθρώπους και αναμένεται να διπλασιαστεί παγκοσμίως έως το 2050, τέτοιες πρωτοβουλίες δείχνουν πως υπάρχει τρόπος να φροντίζουμε με ανθρωπιά, δημιουργικότητα και σεβασμό.

Ένας τόπος όπου η μνήμη δεν χάνεται, απλώς αλλάζει μορφή

Το Hogeweyk δεν είναι απλώς μια δομή φροντίδας — είναι μια υπενθύμιση ότι η αξιοπρέπεια δεν τελειώνει με τη μνήμη. Εκεί όπου άλλοι βλέπουν το τέλος, οι Ολλανδοί είδαν μια νέα αρχή: έναν τρόπο να ζεις στο παρόν, ακόμη κι όταν το παρελθόν ξεθωριάζει.