Εθνική Πινακοθήκη του Λονδίνου: Ο πίνακας «Σαμψών και Δαλιδά» του Ρούμπενς ίσως δεν είναι γνήσιος

Ο πίνακας «Σαμψών και Δαλιδά», που ανήκει στη συλλογή της Εθνικής Πινακοθήκης του Λονδίνου, εξακολουθεί να διχάζει τους ειδικούς και να προκαλεί αμφιβολίες για την αυθεντικότητά του. Αγορασμένος το 1980 έναντι 2,5 εκατομμυρίων λιρών, το έργο θεωρήθηκε αρχικά μια σπουδαία προσθήκη, αλλά με τα χρόνια η ταυτότητά του έγινε αντικείμενο έντονων αντιπαραθέσεων.

Η ζωγραφιά, που υποτίθεται ότι φιλοτεχνήθηκε από τον Ρούμπενς γύρω στο 1608-1609, συνδέεται με την περίοδο επιστροφής του από την Ιταλία, όπου επηρεάστηκε από τις καινοτομίες του Καραβάτζο στον χειρισμό του φωτός και της σκιάς. Παραγγέλθηκε από τον Nicolaas II Rockox, δήμαρχο της Αμβέρσας και φίλο του καλλιτέχνη, για την προσωπική του συλλογή. Μετά τον θάνατο του Rockox, το έργο χάθηκε και επανεμφανίστηκε πολύ αργότερα, προκαλώντας αμφιβολίες σχετικά με την αυθεντικότητά του.

Η αρχική πώληση από τον οίκο Christie’s δεν κατάφερε να καθησυχάσει τους ειδικούς, καθώς ο πίνακας δεν έφερε ακριβή χρονολόγηση και ορισμένοι μελετητές, όπως η Ευφροσύνη Δοξιάδη, διατύπωσαν ισχυρές αμφιβολίες για την προέλευσή του. Η Δοξιάδη, μαζί με άλλους καλλιτέχνες και ερευνητές, υπέβαλε το 1992 μια έκθεση στην Εθνική Πινακοθήκη, που δημοσιεύθηκε αργότερα σε σημαντικές εφημερίδες, θέτοντας υπό αμφισβήτηση τη γνησιότητα του έργου.

Παρά τις εκκλήσεις για δημόσιο διάλογο και διερεύνηση, η Πινακοθήκη δεν οργάνωσε ποτέ τη σχετική συζήτηση, ενώ τα ερωτήματα παρέμειναν αναπάντητα: Γιατί το έργο δεν είναι ζωγραφισμένο σε πάνελ βελανιδιάς, όπως τα άλλα έργα του Ρούμπενς; Γιατί λείπουν στοιχεία όπως τα δάχτυλα του ποδιού του Σαμψών, που εμφανίζονται σε άλλα αντίγραφα; Επιπλέον, το χρώμα και η σύνθεση θεωρήθηκαν ασυνήθιστα για το στυλ του Φλαμανδού δασκάλου.

Τα τελευταία χρόνια, η υπόθεση απέκτησε νέα διάσταση χάρη στη χρήση τεχνολογίας τεχνητής νοημοσύνης, η οποία ανέλυσε το έργο συγκρίνοντάς το με 148 αδιαμφισβήτητους πίνακες του Ρούμπενς. Η επιστημονική μελέτη κατέληξε στο συμπέρασμα με πιθανότητα 91% ότι το έργο δεν είναι αυθεντικό, κάτι που επιβεβαίωσε η ειδικός Dr. Carina Popovici. Η τεχνητή νοημοσύνη, απαλλαγμένη από ανθρώπινα λάθη και προκαταλήψεις, έφερε στο φως αυτό που οι παραδοσιακές μέθοδοι αμφισβητούσαν εδώ και δεκαετίες.

Η Εθνική Πινακοθήκη μέχρι στιγμής κρατά επιφυλάξεις και περιμένει την πλήρη δημοσίευση της μελέτης για να εκφέρει επίσημη γνώμη. Ωστόσο, η υπόθεση έχει αναδείξει την ανάγκη για πιο σύγχρονες και αξιόπιστες μεθόδους πιστοποίησης των έργων τέχνης, απαλλαγμένες από υποκειμενικότητα και οικονομικά συμφέροντα.

Η έρευνα της Ευφροσύνης Δοξιάδη, η οποία μελετά συστηματικά τον πίνακα εδώ και πάνω από τρεις δεκαετίες, καθώς και τα νέα επιστημονικά δεδομένα, ανοίγουν ένα σημαντικό ζήτημα για το μέλλον της αυθεντικότητας και της αξιοπιστίας στον χώρο της τέχνης.