Eminem: Το ραπ άλμπουμ που έσπασε το φράγμα της πολιτική ορθότητας κλείνει 25 χρόνια

Πριν από 25 χρόνια, ο Eminem κυκλοφόρησε το The Marshall Mathers LP, ένα άλμπουμ που έμελλε όχι μόνο να τον εκτοξεύσει στην παγκόσμια σούπερ σταρ καριέρα, αλλά και να ταρακουνήσει συθέμελα τη μουσική βιομηχανία, την πολιτισμική ηθική και τον ίδιο τον δημόσιο διάλογο στις ΗΠΑ και πέρα από αυτές.

Με την κυκλοφορία του τον Μάιο του 2000, το τρίτο του στούντιο άλμπουμ δεν ήταν απλώς μια μουσική πρόταση – ήταν μια πολιτισμική ρήξη. Ο Slim Shady, το σκοτεινό και βίαιο alter ego του Eminem, εμφανίστηκε πιο προκλητικός από ποτέ, χρησιμοποιώντας την πρώτη κιόλας στιγμή του δίσκου για να προκαλέσει όσους τον κατέκριναν: «Κάντε μου μήνυση», λέει στον πρόλογο του δίσκου, θέτοντας τον τόνο για όσα θα ακολουθήσουν.

Βία, σάτιρα και πολιτισμική κατακραυγή

Το τραγούδι Kill You περιέχει φράσεις που μιλούν για επιθέσεις στη μητέρα του, φανταστική συνεργασία με τον O.J. Simpson και παραδοχή ότι «εφηύρε τη βία». Οι στίχοι είναι εξοργιστικοί και συχνά απάνθρωποι, αλλά ο τρόπος εκφοράς τους –σαν να βγαίνουν από κάποιον καρτουνίστικο δικαστικό γελωτοποιό– δίνει στο μήνυμα μια αλλόκοτη αίσθηση σάτιρας.

Ο δίσκος αυτός πούλησε πάνω από 35 εκατομμύρια αντίτυπα παγκοσμίως και κατέστησε τον Eminem τον πιο πολυσυζητημένο καλλιτέχνη στον πλανήτη, έναν αντι-ήρωα που μπορούσε να κατακρίνεται από όλους αλλά ταυτόχρονα να κυριαρχεί στα charts. Ήταν η εποχή που μια κοινωνία που προσπαθούσε να παραμείνει «πολιτικά ορθή» αντιμετώπισε κατά μέτωπο τη βίαιη, αθυρόστομη και βαθιά σατιρική έκφραση της αντίδρασης σε αυτή την ορθότητα.

Η πρόκληση ως εργαλείο και τα όρια της σάτιρας

Για τον Anthony Bozza, δημοσιογράφο του Rolling Stone και συγγραφέα του βιβλίου Whatever You Say I Am: The Life and Times of Eminem, ο Eminem δεν ήταν απλώς ένας τραγουδιστής οργής – ήταν ένας καθρέφτης της εποχής του. Το alter ego του Slim Shady δημιουργήθηκε, όπως εξηγεί, ως μια απόπειρα να διαρρήξει τη φούσκα της πολιτικής ορθότητας που κυριάρχησε στα τέλη της δεκαετίας του ’90.

Το αποτέλεσμα ήταν μια αδυσώπητη κριτική σε όλους: από τον Πρόεδρο Κλίντον μέχρι τα boybands και την pop κουλτούρα του MTV. Η απήχησή του δεν περιορίστηκε μόνο στη νεολαία, αλλά άλλαξε ριζικά την οπτική των λευκών μουσικοκριτικών και ακροατών απέναντι στη hip-hop, κάνοντάς την ένα πλήρως αποδεκτό και κυρίαρχο ρεύμα.

“Το λευκό σκουπίδι” που έγινε η φωνή μιας γενιάς

Ο Eminem δεν εμφανίστηκε από το πουθενά. Μεγάλωσε στη φτώχεια, σε μια καραβάνια στις υποβαθμισμένες περιοχές του Ντιτρόιτ, γιος ανύπαντρης μητέρας, θύμα bullying στο σχολείο, αποκλεισμένος από κάθε μορφή κοινωνικής ανόδου. Από το περιθώριο, όμως, ανέβηκε τα σκαλοπάτια της τοπικής σκηνής battle rap και κατέκτησε τον κόσμο – με ταλέντο, ευφυΐα και οργή.

Το 1999, κυκλοφόρησε το The Slim Shady LP και ένα χρόνο μετά, με το The Marshall Mathers LP, ο Eminem παρουσίασε μια πιο ώριμη, πολύπλευρη εκδοχή του εαυτού του. Το εξώφυλλο του άλμπουμ τον δείχνει να κάθεται έξω από το πατρικό του σπίτι με κλειστά παράθυρα, μια εικόνα-σύμβολο του αμερικανικού ονείρου που κατέρρευσε.

Η αποδοχή, η αντίδραση και η κληρονομιά

Η μουσική του ήταν ωμή, προκλητική, αλλά και έντονα προσωπική. Ο Eminem διαπραγματεύτηκε ζητήματα όπως η βία, η φτώχεια, η πατρική απουσία και η κατάρρευση της κοινωνικής συνοχής – θέματα που δεν άγγιζε καμία mainstream κουλτούρα τότε. Και όμως, την ίδια στιγμή που ράπαρε «ο Will Smith δεν χρειάζεται να βρίζει στα τραγούδια του / Εγώ χρειάζομαι, οπότε γαμήστε τον και γαμήστε και εσάς», έπαιζε με τους μηχανισμούς της βιομηχανίας, κυριαρχώντας στα MTV VMAs με εκατοντάδες σωσίες του επί σκηνής.

Η συνεργασία του με τον Dr Dre του προσέφερε κύρος μέσα στη μαύρη hip-hop κοινότητα, ενώ το παράδοξο της συνύπαρξης σκληρής σάτιρας με μουσική ευφυΐα καθιστούσε το έργο του αμφιλεγόμενο αλλά αναντίρρητα επιδραστικό.

Ένα άλμπουμ που άνοιξε πληγές – και ακόμη ματώνει

Το The Marshall Mathers LP δεν είναι εύκολο να ακουστεί – ούτε τότε ούτε τώρα. Οι στίχοι του είναι βίαιοι, σεξιστικοί και σκοτεινά σαρκαστικοί. Είναι όμως ένα έργο που κατέγραψε την εσωτερική διάλυση της αμερικανικής κοινωνίας, έδωσε φωνή σε μια χαμένη γενιά και προσδιόρισε το πλαίσιο μέσα στο οποίο ο σύγχρονος καλλιτέχνης μπορεί να συνδυάζει τον ρόλο του διασκεδαστή με αυτόν του κοινωνικού ανατόμου.

25 χρόνια μετά, ο δίσκος παραμένει τολμηρός, δύσπεπτος και διχαστικός – ακριβώς όπως και ο δημιουργός του. Και ίσως αυτό να είναι και το μεγαλύτερο του επίτευγμα: ότι συνεχίζει να γεννά συζητήσεις, να διχάζει και να αντανακλά, με τον πιο σκληρό τρόπο, τις αντιφάσεις μιας ολόκληρης εποχής.