Café Guerbois: Το ταπεινό καφέ όπου γεννήθηκε ο ιμπρεσιονισμός και μονομαχούσαν ιδιοφυΐες

Στη λεωφόρο Κλισί, στο Παρίσι του 1860, ένα φαινομενικά ασήμαντο καφέ έγινε το πεδίο μάχης, έμπνευσης και επανάστασης για μερικούς από τους σημαντικότερους καλλιτέχνες της σύγχρονης τέχνης. Εκεί, ο Μανέ, ο Ντεγκά, ο Σεζάν και ο Ζολά συγκρούονταν λεκτικά —και κάποιες φορές κυριολεκτικά— γράφοντας ιστορία σε σύννεφα καπνού και αψέντι.

Αν κάποιος μπορούσε να ταξιδέψει πίσω στο Παρίσι της δεκαετίας του 1860, στη λεωφόρο 9 της Κλισί – τότε γνωστή ως Grande Rue des Batignolles – θα έβρισκε εκεί ένα ταπεινό καφέ, το Café Guerbois. Εξωτερικά, δεν θύμιζε τίποτα το ξεχωριστό. Ένα απλό παριζιάνικο σαλούν, ελαφρώς πιο κομψό από μια αγγλική παμπ. Όμως πίσω από τα θολά τζάμια του, μέσα στον καπνό και τη φασαρία, «μαγειρεύονταν» επαναστάσεις τέχνης και ιδεών.

Το Café Guerbois ήταν το στέκι μιας ομάδας ανήσυχων και ρηξικέλευθων καλλιτεχνών που έμελλε να αφήσει ανεξίτηλο αποτύπωμα στην ιστορία της τέχνης. Ο αρχηγός της αγέλης, όπως τον αποκαλούσαν, ήταν ο Εντουάρ Μανέ, ο πιο αμφιλεγόμενος από τους προϊμπρεσιονιστές και σίγουρα ο πιο τολμηρός. Μαζί του μαζεύονταν εβδομαδιαία καλλιτέχνες όπως ο Αλφρέ Σισλέ, ο Εντγκάρ Ντεγκά, ο Πιερ-Ωγκίστ Ρενουάρ, καθώς και συγγραφείς και διανοούμενοι της εποχής.

Η περιοχή Μπατινιόλ, τότε γεμάτη φθηνά διαμερίσματα, είχε γίνει καταφύγιο για καλλιτέχνες που είχαν εκδιωχθεί από τα μεγάλα έργα ανάπλασης του Ναπολέοντα Γ’, ο οποίος κατεδάφιζε τις παλιές γειτονιές του Παρισιού. Αυτή η κοινότητα έμεινε γνωστή ως η Σχολή των Μπατινιόλ – L’École des Batignolles – και ενσάρκωνε πλήρως το πνεύμα των μποέμ της εποχής.

Στο πίσω μέρος του καφέ, μέσα σε καπνούς και χειρονομίες, έπαιρναν χώρα έντονες φιλοσοφικές και πολιτικές συζητήσεις. Κάποιοι έπαιζαν μπιλιάρδο, άλλοι σχολίαζαν τους περαστικούς ή τις παρέες τους, ενώ ο Εμίλ Ζολά, μελαγχολικός και καυστικός, συχνά καθόταν μόνος του, καταγράφοντας τις παρατηρήσεις του. «Είναι πολλά τα καθάρματα· εκεί, ντύνονται το ίδιο έξυπνα σαν δικηγόροι αλλά είναι όλοι απατεώνες καλλιτέχνες», είχε γράψει κάποτε για την παρέα του καφέ.

Ο πιο εκκεντρικός ίσως από όλους ήταν ο Πολ Σεζάν, γνωστός για τις φρουτιέρες του που αψηφούν τους νόμους της βαρύτητας. Μια φορά αρνήθηκε να σφίξει το χέρι του Μανέ, λέγοντας: «Έχει περάσει μια βδομάδα από τότε που έκανε μπάνιο».

Αλλά το Café Guerbois δεν ήταν μόνο πεδίο έμπνευσης – ήταν και αρένα. Το πιο γνωστό επεισόδιο σημειώθηκε το χειμώνα του 1870, όταν ο Μανέ, ενοχλημένος από μια κριτική του συγγραφέα και τεχνοκριτικού Εντμόν Ντιραντί, του έδωσε ένα δυνατό χαστούκι. Ο Ντιραντί προκάλεσε αμέσως τον ζωγράφο σε μονομαχία. Μάρτυρες της σκηνής ήταν ο Ζολά και άλλοι της παρέας, και ευτυχώς η ξιφομαχία έληξε χωρίς τραυματισμούς. Ο Ζολά, μάλιστα, έγραψε μια χειρόγραφη αφήγηση του γεγονότος, που πουλήθηκε χρόνια αργότερα για 6.000 λίρες σε δημοπρασία του οίκου Christie’s.

Ο ίδιος ο Μανέ είχε πει: «Τίποτα δεν θα μπορούσε να είναι πιο ενδιαφέρον από αυτές τις συζητήσεις, με τις αέναες συγκρούσεις απόψεων. Πάντα έφευγες από το καφέ νιώθοντας σκληραγωγημένος για τον αγώνα, με ισχυρότερη θέληση, οξυμένο σκοπό και καθαρότερο κεφάλι.»