Bookreads: Η σιωπηλή γενιά που μεγάλωσε στις στάχτες δύο πολέμων

Μετά τη λογοτεχνική επιτυχία της «Λέσχης των αθεράπευτα αισιόδοξων», ο Ζαν-Μισέλ Γκενασιά επιστρέφει με ένα πολυεπίπεδο μυθιστόρημα που εκτείνεται στον 20ό αιώνα, σκιαγραφώντας μια ολόκληρη εποχή μέσα από τις ζωές τεσσάρων νέων.

Το «Και ο Θεός βοηθός» (εκδ. Πόλις, μτφρ. Φωτεινή Βλαχοπούλου) δεν είναι απλώς ένα ακόμη ιστορικό μυθιστόρημα – είναι μια σπάνια λογοτεχνική τοιχογραφία που αναδεικνύει τη σύγκρουση του προσωπικού με το συλλογικό, της ελπίδας με τη βία της Ιστορίας.

Η Αρλέν, κόρη μιας ράφτρας και ενός χαμένου στον πόλεμο πατέρα, γίνεται η αφορμή για να παρακολουθήσουμε την πορεία μιας γενιάς που ενηλικιώνεται στο μεσοπολεμικό Παρίσι. Με φόντο τις κοινωνικές αντιθέσεις, εντάσσεται σε μια παρέα προνομιούχων συνομηλίκων και σύντομα διαμορφώνεται μια τετράδα: τα αδέλφια Τομά και Μαρί, ο Ντανιέλ και η ίδια η Αρλέν. Οι δεσμοί που τους ενώνουν μοιάζουν άρρηκτοι, όμως η τραγωδία δεν αργεί να χτυπήσει την πόρτα.

Η αυτοκτονία του Τομά, μια πράξη που αφήνει ανεξίτηλο τραύμα σε όλους, γίνεται το σημείο καμπής. Ο θάνατός του, φορτισμένος με υπαρξιακά και οικογενειακά αδιέξοδα, ρίχνει βαριά τη σκιά του και λειτουργεί ως πυροδότης εξελίξεων. Η Μαρί απομακρύνεται από τους γονείς της, ο Ντανιέλ πλησιάζει συναισθηματικά την Αρλέν και η ίδια αναλαμβάνει έναν ρόλο πολύ πέρα από αυτόν που της επιφύλασσε η κοινωνική της θέση.

Ο Γκενασιά χειρίζεται την Ιστορία όχι ως σκηνικό αλλά ως ουσία. Οι πολιτικές και στρατιωτικές εξελίξεις – από την άνοδο των ναζί μέχρι τη γαλλική συμμετοχή στον εξοπλιστικό ανταγωνισμό της ψυχροπολεμικής περιόδου – ενσωματώνονται στην αφήγηση με τρόπο αφομοιωτικό, επηρεάζοντας άμεσα τις ζωές των ηρώων.

Η Αρλέν, σε μια πορεία που θυμίζει τραγικό ηρωισμό, καταλήγει να εργάζεται για το πυρηνικό πρόγραμμα της Γαλλίας, με όλες τις ηθικές και ανθρώπινες επιπτώσεις που αυτό συνεπάγεται.

Στη δίνη των ιστορικών γεγονότων – από την Κατοχή μέχρι τις πυρηνικές δοκιμές στη Σαχάρα – οι χαρακτήρες δεν είναι απλοί θεατές, αλλά πρόσωπα διαμορφωμένα από τη βία, το πένθος, την ανάγκη να ανήκουν κάπου. Ο συγγραφέας δεν στήνει απλώς ένα σκηνικό εποχής· δίνει φωνή στις ψυχές που συνθλίβονται κάτω από το βάρος των αποφάσεων άλλων.

Με γλώσσα ρέουσα και συναισθηματικά φορτισμένη, το «Και ο Θεός βοηθός» δεν αποτυπώνει μόνο μια εποχή, αλλά ανατέμνει με ακρίβεια το κόστος της Ιστορίας στην ανθρώπινη εμπειρία. Ο Γκενασιά, με τη μαεστρία ενός ώριμου αφηγητή, συνθέτει ένα βιβλίο που δεν διαβάζεται απλώς· βιώνεται.