Αιμίλιος Χειλάκης: «Μόνο αν δεις τη δική σου γελοιότητα, μπορείς να καταλάβεις τους άλλους»

Στη σκηνή της παράστασης CANCEL, μαζί με την σύζυγο του και ηθοποιό, Αθηνά Μαξίμου, αποδομεί την ανθρώπινη βεβαιότητα, μετατρέποντας τη γελοιότητα των χαρακτήρων σε καθρέφτη αυτογνωσίας.

«Η κουλτούρα της ακύρωσης δημιουργεί ένα πεδίο όπου μόνο μία άποψη επιτρέπεται. Είναι άλλο να έχεις δικαιώματα και άλλο να θεωρείς πως μόνο η δική σου ταυτότητα είναι σωστή. Ξέρεις, είναι όπως η διαφορά ανάμεσα στην εθνική ταυτότητα και τον εθνικισμό. Η πρώτη μάς συνδέει ως λαό, η δεύτερη μας χωρίζει. Δεν υπάρχουν “καθαρά αίματα”, ούτε λαοί επιούσιοι. Το Cancel μιλά γι’ αυτό: για ανθρώπους που νομίζουν πως είναι δημοκράτες, πώς ακούν τον άλλον, αλλά στην πραγματικότητα δεν τον ακούν ποτέ».

Τον ρωτήσαμε γιατί το θέατρο είναι μία μορφή κοινωνικού έργου και ο Αιμίλιος μας είπε χαρακτηριστικά με εκείνο το αφοπλιστικό του ύφος:

«Έχω καταφέρει, στα χρόνια της καριέρας μου, να νιώθετε ασφαλείς μαζί μου. Ξέρετε ότι “μάλλον καλά θα μας τα πει ο Αιμίλιος” και ότι δεν θα σας πει ψέματα. Θα σας πει αυτό που πιστεύει. Δεν είναι σπουδαίο αυτό; Το να ανεβαίνεις στη σκηνή και να μπορείς να πεις αυτές τις ιστορίες, και ο άλλος να γυρίσει σπίτι του και να έχει προβληματιστεί; Νομίζω πως δεν υπάρχει υψηλότερο κοινωνικό προσόν από το προσόν που έχουν οι ηθοποιοί — ή γενικά οι άνθρωποι των παραστατικών τεχνών — που μπορούν να ανέβουν και να πουν τη γνώμη τους για τα πράγματα».

«Μόνο όταν αναγνωρίσεις τη δική σου γελοιότητα, μπορείς να αφήσεις χώρο για τους άλλους», σημειώνει χαρακτηριστικά.

Λίγους μήνες νωρίτερα, βρέθηκε αντιμέτωπος με τον πιο ωμό φόβο της φύσης: τις φλόγες των Κυθήρων.

«Ο τρόμος της φωτιάς με έκανε να νιώσω για πρώτη φορά ανήμπορος», παραδέχεται. Απόλυτος τρόμος. Θεωρούσα τον εαυτό μου ατρόμητο. Είμαι άνθρωπος που οδηγεί μηχανή στην ΑΘήνα, καταλαβαίνεις πως σίγουρα δεν φοβάμαι εύκολα. Ο τρόμος της φωτιάς όμως, αυτό το ανεξέλεγκτο στοιχείο, σε αφήνει άφωνο, με άφησε ανήμπορο.

«Είμαι οπαδός του δικαιώματος, αλλά και της υποχρέωσης. Αυτός ο άνθρωπος μας έσωσε με δική του πρωτοβουλία», μας είπε ο Αιμίλιος Χειλάκης όταν τον ρωτήσαμε για την περιπέτεια του στα Κύθηρ και την διάσωση του από έναν ατρόμητο καπετάνιο τον Σπύρο Κασιμάτη.

Δεν έχουμε γίνει ποτέ, εμείς οι Έλληνες, φίλοι με το κράτος. Ποτέ δεν γίναμε τα τελευταία 200 χρόνια, μετά την Επανάσταση. Θεωρούσαμε πάντα ότι το κράτος είναι ο κοντζαμπασισμός και εμείς βαυκαλιζόμασταν ότι είμαστε οι κολίγοι, οι επαναστάτες απέναντί του. Αυτή τη μικρή γελοιότητα πια εγώ δεν την αντέχω. Και δεν αντέχω τη γελοιότητα και του κοντζαμπασισμού του κράτους, που θεωρεί ότι του ανήκουμε, αλλά και του «κολιγισμού» των πολιτών, που θεωρούν ότι έχουν μόνο δικαίωμα. Κάπου υπάρχει το δικαίωμα και κάπου η υποχρέωση.

Κι ίσως, μέσα από αυτή την εμπειρία, να κατανοεί ακόμα βαθύτερα όσα η ίδια η παράσταση Cancel προσπαθεί να πει: πως η αδυναμία, η αμφιβολία και η επίγνωση της ανθρώπινης γελοιότητας είναι, τελικά, το πρώτο βήμα προς την κατανόηση και τη δημοκρατία.

Ακολουθεί ολόκληρη η συνέντευξη με τον Αιμίλιο Χειλάκη:

Παράσταση «Cancel», καινούργια δουλειά. Πραγματεύεται ζητήματα ταυτότητας, κοινωνικού στιγματισμού και ακύρωσης. Τι σε τράβηξε σε αυτό το έργο;

Αιμίλιος Χειλάκης: Θα σου πω. Ενώ είμαι οπαδός του δικαιώματος, είμαι οπαδός και της υποχρέωσης. Και επειδή πιστεύω ότι όταν ζητάμε κάτι, έχουμε την υποχρέωση να συνομιλήσουμε με αυτόν που το αρνείται — και όχι να τον σκοτώσουμε για να το πάρουμε — ξεφεύγουμε από τον δικαιωματισμό και γινόμαστε πραγματικά δημοκράτες. Η δημοκρατία έχει να κάνει με το να είμαστε παρόντες όλοι, όχι μόνο η δική μας άποψη. Η κουλτούρα της ακύρωσης δημιουργεί ένα πεδίο όπου μόνο μία άποψη επιτρέπεται. Είναι άλλο να έχεις δικαιώματα και άλλο να θεωρείς πως μόνο η δική σου ταυτότητα είναι σωστή. Ξέρεις, είναι όπως η διαφορά ανάμεσα στην εθνική ταυτότητα και τον εθνικισμό. Η πρώτη μάς συνδέει ως λαό, η δεύτερη μας χωρίζει. Δεν υπάρχουν «καθαρά αίματα», ούτε λαοί επιούσιοι. Το Cancel μιλά γι’ αυτό: για ανθρώπους που νομίζουν πως είναι δημοκράτες, πως ακούν τον άλλον, αλλά στην πραγματικότητα δεν τον ακούν ποτέ. Είναι ένα δράμα που παραστράτησε — κι έτσι βγάζει γέλιο. Ένα έργο με πολύ ρυθμό και ειρωνεία, όπου ο καθένας αποδεικνύει πόσο γελοίος είναι ψάχνοντας το δίκιο του. Γιατί μόνο όταν αναγνωρίσουμε τη δική μας γελοιότητα, μπορούμε να αφήσουμε χώρο για τους άλλους.

Η συνεργασία σου με την Αθηνά Μαξίμου είναι μακροχρόνια, στη ζωή και στη σκηνή. Τι προσθέτει αυτή η σχέση στη δουλειά σας;

Αιμίλιος Χειλάκης: Είναι μία από τις πολλές απαιτητικές συνεργασίες που έχω την τύχη να κάνω με αυτή την υπέροχη ηθοποιό. Το ότι είναι και σύντροφός μου είναι εντελώς δευτερεύον. Ξέρεις, υπάρχουν άνθρωποι που λες «θέλω να δουλεύω για πάντα μαζί τους». Έτσι είναι η Αθηνά για μένα. Και εκεί εδράζει ο έρωτας — στον θαυμασμό. Αν δεν θαυμάσεις, δεν ερωτεύεσαι. Δεν θεωρώ ότι είμαστε «καλλιτεχνικό ζευγάρι». Είμαστε δύο άνθρωποι που επικοινωνούμε, διαφωνούμε, συμφωνούμε και στο τέλος της ημέρας είμαστε μαζί. Το καλλιτεχνικό έρχεται ως ανάγκη — να καλύψουμε ο ένας τα λάθη του άλλου, όχι να τα πολλαπλασιάσουμε.

Ο ηθοποιός ως πολίτης: ποιος είναι ο ρόλος της τέχνης απέναντι στη βία, τον διχασμό και την ακύρωση;

Αιμίλιος Χειλάκης: Βασικά, πρέπει να τα αναδεικνύουμε. Δεν πρέπει να σιωπούμε. Πρέπει, δηλαδή, το πρόβλημα να το φέρουμε πάνω στη σκηνή, να το φωτίσουμε από δεξιά κι αριστερά. Να δείξουμε στον κόσμο ότι υπάρχει μία αποψή, η οποία ενδέχεται πολλών άλλων απόψεων. Το να αντιγνωμείς είναι δείγμα, πολλές φορές, πραγματικής κοινωνικής ευφυΐας. Το να αντιγνωμείς μόνο και μόνο για να δημιουργήσεις πρόβλημα είναι το λάθος. Δεν είναι λάθος η διαφορετική άποψη. Αντίθετα, είναι πλούτος. Το λάθος είναι να λες: «Τι είπες εσύ; Εγώ θα πω το αντίθετο μόνο και μόνο για να μη συμφωνήσουμε». Το θέατρο είναι ένα βήμα. Ανεβαίνει κάποιος πάνω και κάποιοι τον κοιτάνε από κάτω. Τα περισσότερα θεατρικά έργα μιλάνε για το πρόβλημα του κοινωνικού ατόμου — του ατόμου ως κοινωνικού όντος. Να μην μιλήσουμε για την αρχαία τραγωδία, που γι’ αυτό υπήρχε. Γιατί οι θρησκευτικοί σκοποί, συνήθως, είναι καθαρά κοινωνικοί. Είμαι ένας άνθρωπος ο οποίος αντιλαμβάνεται ξεκάθαρα τη θρησκεία ως κάτι που έχει να κάνει με το κοινωνικό σύνολο και όχι με ένα ανώτερο πνευματικό ον, το οποίο μας προστατεύει, μας καταριέται ή μας στέλνει στην κόλαση — προς Θεού. Χαίρομαι τους ανθρώπους οι οποίοι πιστεύουν στον Θεό. Ας μου επιτρέψουν, όμως, εγώ να μην πιστεύω, και απλώς να συμφωνήσουμε ότι πρέπει να συνυπάρχουμε σε αυτόν τον κόσμο. Η δυνατότητα των ανθρώπων που σέβονται ο ένας την κοινωνική άποψη του άλλου — άρα και τη θρησκευτικότητά του — νομίζω πως είναι το απόλυτο δείγμα του καλού γείτονα, του καλού ανθρώπου που είναι μαζί σου στην καθημερινότητά σου. Είναι ο άνθρωπος ο οποίος δεν θα σου δημιουργήσει πρόβλημα στον δρόμο, δεν θα σε σπρώξει και δεν θα σου ζητήσει συγγνώμη· δεν θα δημιουργήσει το κακό μόνο και μόνο για να μπορεί να υπάρξει ο ίδιος. Πιστεύω ότι έργα σαν το Cancel θα βοηθήσουν τους ανθρώπους να καταλάβουν ότι δεν χρειάζεται να ευχηθείς μέχρι και τον βιολογικό θάνατο κάποιου, μόνο και μόνο επειδή διαφωνεί μαζί σου. Και επειδή το κάνουμε πάρα πολύ συχνά — και βάζω το πρώτο πληθυντικό, γιατί όλοι μέσα μας, σε κάποια στιγμή οργής, έχουμε ευχηθεί ο άλλος να εξαφανιστεί από μπροστά μας — αλλά δεν το έχουμε εκφράσει ποτέ. Δεν πρέπει. Ακόμα και στη μεγαλύτερη στιγμή της οργής μας, πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι με τους άλλους είμαστε ένα. Οι άλλοι είναι η κόλαση ή ο παράδεισός μας.

Έχεις υπηρετήσει το αρχαίο δράμα και το σύγχρονο θέατρο. Πώς επικοινωνούν αυτά τα δύο;

Αιμίλιος Χειλάκης: Είμαι ένας παραμυθάς. Λέω τις ιστορίες μου με λόγια σπουδαίων συγγραφέων. Είπες για το αρχαίο δράμα και το σύγχρονο θέατρο, και έχουν υπάρξει τεράστιες προσωπικότητες που έχουν μιλήσει για τον άνθρωπο μέσα από το θέατρο. Ο Μπέκετ, ας πούμε, ο Μπρεχτ, ο Ιονέσκο — ποιον να σου πω τώρα, θα ξεχάσω πάρα πολύ κόσμο — ο Ίψεν και ο Τσέχοφ από τους νεότερους. Έχω την τιμή να παίρνω τα κείμενά τους και να μπορώ να τα μιλήσω. Και εσείς να με ακούσετε. Έχω καταφέρει, στα χρόνια της καριέρας μου, να νιώθετε ασφαλείς μαζί μου. Ξέρετε ότι «μάλλον καλά θα μας τα πει ο Αιμίλιος» και ότι δεν θα σας πει ψέματα. Θα σας πει αυτό που πιστεύει.Δεν είναι σπουδαίο αυτό; Το να ανεβαίνεις στη σκηνή και να μπορείς να πεις αυτές τις ιστορίες, και ο άλλος να γυρίσει σπίτι του και να έχει προβληματιστεί; Νομίζω πως δεν υπάρχει υψηλότερο κοινωνικό προσόν από το προσόν που έχουν οι ηθοποιοί — ή γενικά οι άνθρωποι των παραστατικών τεχνών — που μπορούν να ανέβουν και να πουν τη γνώμη τους για τα πράγματα. Γιατί έχουν και τη βοήθεια αυτών των μεγάλων προσωπικοτήτων που κάτι έχουν γράψει.

Το καλοκαίρι του 2025 βρέθηκες με τη σύζυγό σου στα Κύθηρα, μέσα σε πύρινη κόλαση. Πώς σε άλλαξε αυτή η εμπειρία;

Αιμίλιος Χειλάκης: Το δεύτερο δεν θέλω να το συζητήσω· είναι αυθύπαρκτο. Από μόνο του εκεί παραϋπάρχει. Ξέρεις ότι το κράτος δεν είναι φίλος σου. Δεν έχουμε γίνει ποτέ, εμείς οι Έλληνες, φίλοι με το κράτος. Ποτέ δεν γίναμε τα τελευταία 200 χρόνια, μετά την Επανάσταση. Θεωρούσαμε πάντα ότι το κράτος είναι ο κοντζαμπασισμός και εμείς βαυκαλιζόμασταν ότι είμαστε οι κολίγοι, οι επαναστάτες απέναντί του. Αυτή τη μικρή γελοιότητα πια εγώ δεν την αντέχω. Και δεν αντέχω τη γελοιότητα και του κοντζαμπασισμού του κράτους, που θεωρεί ότι του ανήκουμε, αλλά και του κολιγισμού των πολιτών, που θεωρούν ότι έχουν μόνο δικαίωμα. Αυτό που λέγαμε πριν για το «cancel» Κάπου υπάρχει το δικαίωμα και κάπου η υποχρέωση. Στον κοντζαμπασισμό, λοιπόν, του ελληνικού κράτους, που θεωρεί ότι όλα είναι στη θέση τους, απαντά η ιδιωτική πρωτοβουλία — κι ας μην είμαι οπαδός της ιδιωτικής πρωτοβουλίας, πίστεψέ με. Περισσότερο είμαι οπαδός του κοινωνισμού. Απαντά με το θάρρος και τη δύναμη ένας άνθρωπος που έχει μέσα του, για να γλιτώσει ανθρώπους οι οποίοι κινδυνεύουν. Γιατί, ξέρεις, το σημαντικότερο είναι, όταν ακούσεις κάποιον να κινδυνεύει, να θες καταρχήν να τον σώσεις. Και ο Σπύρος ο Κασιμάτης, αυτό το υπέροχο παιδί, είχε το μέσο να έρθει να μας βοηθήσει. Άσχετα αν ήξερε ότι ίσως το μέσο του πάθει μεγάλη ζημιά — και πολύ ακριβή ζημιά. Δεν το σκέφτηκε· ήρθε, προσπάθησε να μας σώσει, έπαθε τη ζημιά και μετά ξεκίνησε ένας άλλος μαραθώνιος προσπαθειών, για να μπορέσουμε να πείσουμε τον κόσμο ότι ο Σπύρος έπαθε ζημιά και ότι το κράτος οφείλει να τον αποζημιώσει. Το κράτος, όμως, δεν αναγνωρίζει τον Σπύρο ως άνθρωπο ο οποίος μας έσωσε. Το κράτος, ως μηχανισμός. Άσχετα με κάποια πολιτική δήλωση που έγινε ότι «θα βοηθήσουμε εμείς στο τέλος». Μάλιστα, πάλι στην ιδιωτική πρωτοβουλία θα πάμε. Δεν μπορεί μια κοινωνία η οποία πιστεύει στον νεοφιλελευθερισμό, στην αγορά — δηλαδή, όποιος μπορεί να επιζήσει της αγοράς, συνεχίζει να επιζεί — να περιμένουμε από αυτήν την κοινωνία ότι θα βοηθήσει τον άλλον. Όχι. Γιατί, ξέρεις τι; Δεν είναι μια κοινωνία η οποία πιστεύει στο ελεύθερο εμπόριο· πιστεύει στον ικανό. Όποιος δεν τα κατάφερε, επειδή υπάρχει αδικία από το κράτος, θεωρείται ανίκανος. Κι αυτό είναι το πρόβλημα με την αριστοκρατία. Η αριστεία είναι κάτι το οποίο θέλουμε όλοι. Τον άριστο χειρουργό θέλω να με χειρουργήσει. Η αριστοκρατία, όμως, λέει ότι όποιος δεν τα έχει καταφέρει είναι ανίκανος. Όχι, δεν είναι. Γιατί μερικές φορές οι συνθήκες της ζωής δεν βοηθούν τους πάντες. Και κάποιοι έχουν την ανάγκη μας. Εγώ, λοιπόν, ως οπαδός των άριστων, των σπουδαίων ανθρώπων οι οποίοι βοηθούν τους άλλους, οφείλω να πω ότι σωθήκαμε από έναν άνθρωπο ο οποίος έκανε ό,τι μπορούσε για να βοηθήσει τον άλλον. Το κράτος, ως μηχανισμός, δεν ήξερε πού του πάνε τα τέσσερα. Εκτέθηκαν ανεπανόρθωτα όλοι αυτοί οι οποίοι έλεγαν ότι τα πράγματα είναι στη θέση τους. Ξέρουν ότι δεν είναι στη θέση τους· απλώς οφείλουν να βγουν και να πουν ότι είναι. Να θυμηθούμε τον Καραμανλή, που έλεγε μία εβδομάδα πριν τα Τέμπη ότι «με προσβάλλει να μου λέτε πως ο ελληνικός σιδηρόδρομος είναι επικίνδυνος». Δηλαδή, έρχεται η στιγμή που θα αποκαλυφθεί η γύμνια. Θα δουν όλοι ότι ο βασιλιάς είναι γυμνός. Του λέω: ας το παραδεχτεί και ο βασιλιάς. Μη μας λέει ότι «ντυμένος ήμουν». Γι’ αυτό, ευτυχώς, υπάρχουν άνθρωποι οι οποίοι αναλαμβάνουν το λάθος και προσπαθούν να αλλάξουν τον κόσμο — εντελώς καζαντζακικά. Όπως ο Καζαντζάκης ορίζει: να πάρεις την αιχμή του κόσμου. Να πιστέψεις ότι μόνο εσύ μπορείς να σώσεις όλον τον κόσμο. Και αν το πιστέψουμε όλοι μαζί, αυτό μπορεί να φέρει αλλαγή.

Φοβήθηκες εκείνη τη στιγμή;

Αιμίλιος Χειλάκης: Τρόμος. Απόλυτος τρόμος. Θεωρούσα τον εαυτό μου ατρόμητο. Είμαι άνθρωπος που οδηγεί μηχανή στην ΑΘήνα, καταλαβαίνεις πως σίγουρα δεν φοβάμαι εύκολα. Ο τρόμος της φωτιάς όμως, αυτό το ανεξέλεγκτο στοιχείο, σε αφήνει άφωνο, με άφησε ανήμπορο. Θεωρώ πως η λογική είναι ο τρόπος με τον οποίο λύνονται τα προβλήματα, αλλά η φωτιά είναι άλλο πράγμα, καταστρέφει. Δεν σε σκοτώνει, σε καταστρέφει. Σε κάνει να νιώθεις ανήμπορος. Εμένα, που πιστεύω στη λογική, με διέλυσε. Είναι ένας φόβος πρωτόγονος, σχεδόν υπαρξιακός.

ΠΗΓΗ

Ακολουθήστε το simpleradio.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις